آیتی در تلاش بود نهج البلاغه را با تمام لطافت های بلاغی آن منتقل کند
به گزارش بلک بلاگ، استاد عبدالمحمد آیتی با این کار، به شکلی بنیان گذار مکتبی در ترجمه شد که در آن، دقت علمی، زیبایی ادبی، و وفاداری به اصل، سه رکن اساسی به شمار می روند.
به گزارش بلک بلاگ به نقل از مهر، بیستم شهریورماه سالروز رحلت استاد عبدالمحمد آیتی یکی از برجسته ترین ادیبان، محققان، و مترجمان معاصر ایران است که نامش با استواری و دقت در ترجمه متون کلاسیک اسلامی گره خورده است.
او که عمر پربرکت خویش را صرف پژوهش و ترجمه کرد، نه فقط به عنوان یک ادیب برجسته شناخته می شود، بلکه به عنوان مردی که با تسلطی بی نظیر بر زبان های فارسی و عربی، گنجینه های عظیم میراث اسلامی را برای مخاطبان فارسی زبان دسترس پذیر ساخت، در حافظه فرهنگی ایران ماندگار شده است. در بین تمام آثار گرانسنگ او، ترجمه نهج البلاغه به علت ظرافت های بی بدیل، وفاداری به متن اصلی و نثر روان و استوار، جایگاهی خاص و منحصربه فرد دارد.
ریشه ها
عبدالمحمد آیتی در سال ۱۳۰۵ در بروجرد متولد شد. او درس خواندن را از مکتب خانه آغاز کرد و سپس به مدرسه رفت. بعد از پایان دبستان عبدالمحمد در مهر ماه سال ۱۳۲۰ وارد دبیرستان شد و تا کلاس سوم دبیرستان تحصیل کرد. ولی هوای دروس طلبگی در سر او افتاد. عبدالمحمد جوان در مهر ماه سال ۱۳۲۳ به مدرسه آقا یا مدرسه نوربخش بروجرد رفت و در ادامه مهر ماه سال ۱۳۲۴ به قم عزیمت کرد. بعد از تحصیل در حوزه، او تصمیم گرفت دانش خویش را با تحصیلات دانشگاهی تکمیل کند. او به تهران آمد و در دانشکده معقول و منقول دانشگاه تهران به ادامه تحصیل پرداخت. در این مقطع، او با اندیشه ها و روش های نوین پژوهش آشنا شد و توانست دانش حوزوی و دانشگاهی را در هم آمیزد. این ترکیب منحصربه فرد از سنت و مدرنیته در رویکرد علمی او، نقشی اساسی در تشکیل شخصیت پژوهشی و مترجم او داشت و به وی این قابلیت را بخشید که با نگاهی جامع و دقیق به متون کهن بنگرد و آنها را برای دنیای امروز بازتولید کند. بعد از فارغ التحصیلی، او به تدریس در دبیرستان ها و سپس در دانشگاه پرداخت و در کنار آن، پژوهش و ترجمه را به عنوان رسالت اصلی خود برگزید.
متخصص ترجمه و استادی زبان
یکی از خصوصیت های برجسته کارنامه علمی آیتی، رویکرد فلسفی او به ترجمه است. از دیدگاه او، ترجمه تنها یک پروسه انتقال واژگان از زبانی به زبان دیگر نیست، بلکه انتقال روح و معنای نهفته در متن است. او معتقد بود که مترجم باید علاوه بر تسلط کامل بر هر دو زبان مبدأ و مقصد، با فرهنگ، تاریخ، و بلاغت هر دو ملت هم آشنا باشد تا بتواند اثری بیافریند که هم وفادار به اصل باشد و هم برای خواننده زبان مقصد، قابل فهم و دلنشین. آیتی در ترجمه هایش، همیشه بدنبال معادل هایی بود که نه فقط معنای لغوی را منتقل کنند، بلکه بار عاطفی و زیبایی شناختی متن اصلی را هم حفظ نمایند.
این دقت و وسواس در انتخاب واژگان و ساختارهای دستوری، در تمام آثار او مشهود است. آیتی از نثر مصنوع و پیچیده دوری می کرد و تلاش داشت نثری روان و امروزی اما با این حال فخیم و اصیل به کار برد. او با درک عمیق از پتانسیل های زبان فارسی، توانست جملاتی بسازد که در عین سادگی، عمق و غنای متن اصلی را بازتاب دهند. این رویکرد، ترجمه های وی را از خیلی از ترجمه های دیگر متمایز می کند و به آنها عمری جاودانه می بخشد.
استاد آیتی با این کار، به صورتی بنیان گذار مکتبی در ترجمه شد که در آن، دقت علمی، زیبایی ادبی، و وفاداری به اصل، سه رکن اساسی به شمار می روند. همچون ترجمه های برجسته دیگر او می توان به ترجمه قرآن کریم، صحیفه سجادیه و بخصوص نهج البلاغه اشاره نمود که هر کدام به نوبه خود شاهکارهایی در زمینه ترجمه به شمار می آیند و تسلط کامل او بر متون دینی و تاریخی را نشان می دهند.
نهج البلاغه؛ اوج کارنامه یک مترجم
بی شک، برجسته ترین و ماندگارترین اثر در کارنامه علمی عبدالمحمد آیتی، ترجمه باارزش او از نهج البلاغه است. ترجمه نهج البلاغه استاد آیتی پس از ترجمه دکتر شهیدی از ترجمه های بسیار عالی بشمار می رود و ایشان از معدود افرادی بودند که هم بر ادبیات عرب و هم بر ادبیات فارسی تسلط کامل داشتند.
نهج البلاغه مجموعه ای از خطبه ها، نامه ها، و سخنان قصار منسوب به امیرالمؤمنین امام علی (ع) است که به علت بلاغت بی نظیر، عمق فلسفی، و محتوای اجتماعی و اخلاقی، بعد از قرآن کریم، از مهم ترین متون دینی و ادبی زبان عربی محسوب می شود. ترجمه چنین اثری، به علت پیچیدگی های زبانی و ظرافت های بلاغی، همیشه یکی از دشوارترین چالش های پیش روی مترجمان بوده است.
آیتی در ترجمه نهج البلاغه، با درک کامل از اهمیت تاریخی و ادبی متن، تلاشی بی نظیر برای وفاداری به اصل انجام داد. او توانست هم لحن پرشور خطبه ها، هم محتوای عمیق نامه ها، و هم ایجاز دلنشین سخنان قصار را در ترجمه اش منعکس کند.
آیتی در ترجمه، از ترجمه تحت اللفظی دوری کرد و کوشش کرد معنای اصلی کلام امام علی (ع) را با تمام لطافت های بلاغی آن منتقل کند. او برای هر واژه، معادل فارسی مناسبی را انتخاب می کرد که نه فقط معنای لغوی، بلکه بار معنایی و عاطفی آنرا هم در خود داشته باشد.
نامی جاودانه در تاریخ فرهنگ و ادبیات ایران
نثر آیتی در این ترجمه، در عین حفظ فخامت متن اصلی، بسیار روان و امروزی است. او توانست پیچیدگی های زبانی نهج البلاغه را بگونه ای به فارسی برگرداند که برای خواننده امروز قابل فهم و دلنشین باشد. این ویژگی، ترجمه او را از خیلی از ترجمه های خشک و دشوار پیشین متمایز می کند.
استاد آیتی در ترجمه، بدنبال تحمیل دیدگاه های خود بر متن نبود. او با دقت علمی به ترجمه هر واژه و عبارت پرداخت و از حاشیه روی و تفسیر به رای پرهیز کرد. این رویکرد، ترجمه او را به یک اثر مرجع و قابل اعتماد تبدیل نموده است. یکی از بزرگ ترین موفقیت های آیتی در این ترجمه، حفظ زیبایی ادبی و بلاغت کلام امام علی (ع) است. او توانست وزن و آهنگ جملات، استعاره ها و تشبیه های به کار رفته در متن عربی را به زیبایی هرچه تمام تر به زبان فارسی منتقل کند. این ترجمه، نه فقط یک اثر علمی، بلکه یک شاهکار ادبی هم محسوب می شود. استواری این ترجمه، نه فقط در دقت و وفاداری به متن اصلی، بلکه در صلابت نثر فارسی و زیبایی ادبی آن نهفته است که آنرا به اثری ماندگار و بی بدیل تبدیل نموده است.
عبدالمحمد آیتی، با بالاتر از نیم قرن فعالیت علمی، نامی جاودانه در تاریخ فرهنگ و ادبیات ایران از خود بر جای گذاشت. او نه فقط یک مترجم بود، بلکه یک احیاگر میراث، یک پژوهشگر دقیق و یک معلم دلسوز بود. ترجمه استوار او از نهج البلاغه، نقطه اوج این تلاش مستمر است که نهج البلاغه را بگونه ای برای خوانندگان فارسی زبان دسترس پذیر کرد که قبل از او کمتر کسی بدان موفق شده بود. این ترجمه، شاهدی است بر تسلط کامل آیتی بر هر دو زبان عربی و فارسی و همین طور بر درک عمیق او از بلاغت و زیبایی شناسی.
زندگی او نمونه ای از یک عمر تلاش بی وقفه و صادقانه در راه دانش اندوزی و خدمت به فرهنگ است. او به درستی لقب «مردی با استوارترین ترجمه نهج البلاغه» را از آن خود کرد و نامش در کنار چهره هایی چون محمدعلی فروغی و سید جعفر شهیدی، به عنوان یکی از پیشگامان ترجمه دقیق و ادبی در ایران، همیشه درخشان خواهد بود. میراث او، نه فقط مجموعه ای از کتاب ها، بلکه یک الگو و راهنما برای نسل های آینده مترجمان و محققان است. به طور خلاصه، پس از پایان دبستان عبدالمحمد در مهر ماه سال ۱۳۲۰ وارد دبیرستان شد و تا کلاس سوم دبیرستان تحصیل کرد. عبدالمحمد جوان در مهر ماه سال ۱۳۲۳ به مدرسه آقا یا مدرسه نوربخش بروجرد رفت و در ادامه مهر ماه سال ۱۳۲۴ به قم عزیمت کرد. او به تهران آمد و در دانشکده معقول و منقول دانشگاه تهران به ادامه تحصیل پرداخت.
این مطلب را می پسندید؟
(0)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب