در قالب یك پرونده منتشر می شود
هیئت و اقتضائات اجتماعی شعر
بلك بلاگ: شاعر چگونه باید شعری آئینی بگوید كه نه به سكولارسازی شعر و هیئت ها خدمت كند، و در عین حال، به سیاست زدگی و جناحی بازی نیفتد. این محور پرونده هیئت و اقتضائات اجتماعی شعر در محرم 99 است.
خبرگزاری مهر- گروه فرهنگ: شعر فارسی هیچ وقت به تمامی از کارکرد معرفتی، اجتماعی و سیاسی خود غافل نبوده است، هر چند در دوره هایی این کارکردها به سبب عواملی بیرون از خود شعر به حاشیه رانده شده اند، اما تاریخ ادبیات فارسی عمدتاً گواه نوعی هم پیوندی میان شعر شاعران ایرانی و کارکردهای معرفتی، اخلاقی و اجتماعی است؛ به ویژه این پیوند زمانی برجسته تر جلوه کرده است که ادبیات در راستا و جهت خدمت به صورتی از «آرمان» درآمده و اهدافی را مبتنی بر نظامی از ارزش ها پیگیری کرده است؛ در این دوره ها شعر فارسی بیشتر از هر زمانی بر نقش و کارکرد اخلاقی، سیاسی و اجتماعی خویش واقف بوده و همین وقوف بوده که ماهیت شعر فارسی را تعین بخشیده است.
حالا بر اساس این پس زمینه، ادبیات یا شعر «آئینی» که در سال های اخیر عنوان های مختلفی هم پیدا کرده است، چه کارکرد معرفتی، اخلاقی و اجتماعی ای دارد؟ این یک پرسش اساسی است؛ به این معنا، در زمانه و دوره کنونی که جامعه ایرانی و فرهنگ دیرینه آن به اشکال مختلفی با بحران های معرفتی، اخلاقی و سیاسی مواجه می باشد، شعر آئینی، نه بعنوان عاملی همه کاره، ولی به هر حال بعنوان یکی از حوزه های رشدیافته بعد از انقلاب اسلامی چه کار می کند و چه کارکردی دارد؟! آیا شعر آئینی در این وضعیت می تواند ادبیاتی باشد که از اتصاف به آئینی بودن، مذهبی بودن، شیعی بودن و… دم بزند و در عین حال خودرا از افق های مختلفی که گرفتار بحران شده اند، بحران معرفت، اخلاق و اجتماع و سیاست بر حذر بماند؟!. آیا آئینی / مذهبی / شیعی و… بودن در اینجا بالضروره همبسته با معرفتمندی، اخلاق گرایی و سیاسی و اجتماعی بودن نیست؟
روشن است که در اینجا منظور، اصلاً همبستگی شعر آئینی با هر معنای سطحی، سبُک و مبتذل از آداب اخلاقی و کنش های سیاسی نیست! برجسته سازی عنصر سیاست نه در معنای بازی های مبتذل سیاسی و جناحی و منفعت طلبی ها و شیادی هایی که به اشتباه عنوان «سیاسی بودن» گرفته است، بلکه ایستادگی و موضع داشتن در مقابل ظلم و ستم، واجد عدالت طلبی انقلابی بودن، و پرهیز از خنثی بودن ها و محافظه کاری ها و سکوت هایی است مکتب عاشورا ما را از آن برحذر داشته است؛ آن هم در شرایطی که هر نوع خنثی بودن و بی موضع بودن، هیچ ربطی به بی طرفی ندارد، بلکه درست آب در آسیاب ظالمان و قدرت طلبان و منفعت گرایان ریختن است. این دقیقاً همان نگاهی است که سیدالشهدا (ع) نمی توانستد اتخاذ کنند و برای خودشان حاشیه امنی بجویند.
واقعیت این است که ذهنیت توده ای و گله وار در دوران جولان ابتذال، عموماً مفاهیم اصیل را در قوالبی سطحی، کاذب و مبتذل فهم می کند؛ و خود این پدیده عمدتاً ناشی از تسلط ایدئولوژی های مبتذلی است که محافظه کاری را ترویج می کنند و منفعت طلبانه به دنبال نفی همه انواع «جدیت » و رویکرد موضع مند اصیل و انقلابی است که می توانند دست های پنهان منفعت جویی را رو کند. این جدیت زدایی و سیاست زدایی در دوران کنونی (دوران تسلط ایدئولوژی بورژوایی) به میانجی مبتذل سازی، سطحی و توده ای کردن همه مسائل جدی، همچون رویکردهای انقلابی و سیاسی، صورت می گیرد و مع الاسف باید اعتراف کرد که خیلی از حوزه های دینی، اعتقادی و از این نظر آرمانی و اسلامی را هم درنوردیده و با ذکر نمونه هایی می توان نشان داد که متاسفانه موقف و ساحتی جدی با عنوان «هیئت» هم از این آفت برکنار نمانده است؛ موقف و جایگاهی که ادبیات و شعر آئینی در آن کاربرد و نقش چشم گیر و تعیین کننده ای دارد، ولی به دلایلی چند، امروزه این کارکردها و سویه ها، به روشی تقلیل یافته مسیرهایی را تجربه می کند که در نوع خودش جالب توجه، و البته نیازمند نوعی بازخوانی نقادانه است.
نگاه نقادانه (نفی گرایانه) به شعر هیئت – و نه خودِ هیئت – سال قبل در چارچوب پرونده «شعر هیئت؛ با یا بدون سیاست؟» در خبرگزاری مهر مورد تاکید قرار گرفت و حالا در دهه اول ماه محرم امسال در چارچوب پرونده جدیدی که می تواند دنباله پرونده سال پیش تلقی شود، سعی شده به شکلی ایجابی تر به اقتضائات، محدودیت ها و چگونگی ورود شعر هیئت به مسائل اخلاقی، اجتماعی و سیاسی نگاه شود. این پرونده بر اساس گفت وگوهایی با شاعران شعر عاشورایی و شعر هیئت پیش خواهد رفت و تلاش خواهدنمود نسبت «شعر عاشورایی» در هیئت ها را با مولفه هایی که ورود شاعران را به مسائل اجتماعی محدود کرده است، تا حدی روشن کرده و مورد بازاندیشی قرار دهد.
در این راستا شاید یک چالش درونی برای شاعران، وضعیت را دشوار کند؛ اگر مقرر است شعر به سمت سیاسی و اجتماعی بودن، آرمانگرا بودن، موضع داشتن و بی طرف نبودن در وضعیت زمانمند امروزی پیش برود، باید چه خاصیت ها و مولفه هایی داشته باشد که اولاً سیاست زده و مبتذل نشود و ثانیاً با فروغلتیدن به جدال های سطحی و منفعت طلبانه سیاست مداران و جناح بازان، آرمان حق گرایی ناب خودرا - فارغ از شخصیت پرستی ها و طیف گرایی ها و جناحی بازی ها و… - به فراموشی نسپرده و به محاق نبرد؟ به عبارتی، شاعر چگونه باید شعری آئینی-سیاسی بگوید که نه از این سوی بام سقوط کرده و به سکولارسازی شعر و آئین و هیئت ها خدمت کند، و در عین حال، از طرف دیگر بام نیفتد و به سیاست زدگی و جناحی بازی که آسیبش کم وبیش به اندازه همان سکولاریزاسیون است، گرفتار نگردد؟ مولفه های چنین شعری که هم بتواند به معنایی اجتماعی، امروزی باشد و به مناسبت تاریخی که به آن متعلق می باشد آرمانخواهانه و موضع مند باشد و در عین حال بعنوان یک اثر هنری و زیباشناسانه خودرا با جاودانگی پیوند بزند، چیست؟ چنین شعری چه اقتضائاتی باید داشته باشد و اساساً برای سرودن آنچه محدودیت ها و موانع درونی و بیرونی ای در راه وجود دارد؟ این مسائل و پاره ای دیگر از موضوعات را با بعضی از شاعران آئینی و عمدتاً جوان امروز که هم خودشان و هم آثارشان نقش فعال تری در هیئت های امروزی دارند، در پرونده «هیئت و اقتضائات اجتماعی در شعر» به بحث گذاشته ایم.
منبع: بلك بلاگ
این مطلب را می پسندید؟
(1)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب