بازخوانی حکومت رضاخان در دو کتاب پژوهشی
به گزارش بلک بلاگ، دو کتاب جمهوری رضاخانی و دولت های رضاخان شاه با نگاهی پژوهشی و تحلیلی، به دوران پهلوی اول می پردازند که یکی از خصوصیت های آن دوران سرکوب مطبوعات و محدودیت آزادی بیان است.
به گزارش بلک بلاگ به نقل از مهر، کودتای سوم اسفند ۱۲۹۹ یکی از مهم ترین نقاط عطف تاریخ معاصر ایران است که زمینه ساز تحولات عمیقی در ساختار سیاسی کشور شد. رضاخان که ابتدا بعنوان یک فرمانده نظامی مطرح بود، به تدریج قدرت را در دست گرفت و مسیر خویش را از جمهوری خواهی بسمت سلطنت تغییر داد. دوران حکومت او همواره با تحلیل های متفاوت و بعضاً متناقض همراه بوده است؛ برخی او را اصلاح گری مقتدر و برخی دیگر، یک دیکتاتور نظامی می دانند.
دو کتاب «جمهوری رضاخانی» و «دولت های رضاخان شاه» با نگاهی پژوهشی و تحلیلی، این دوران را از زوایای مختلف بررسی نموده اند. کتاب «جمهوری رضاخانی» به تلاش نافرجام رضاخان برای تغییر نظام سلطنتی به جمهوری می پردازد و کتاب «دولت های رضاخان شاه» به بررسی ساختار دولت ها و سیاستهای وی در دوران پهلوی اول می پردازد. این دو اثر، با استناد به اسناد تاریخی، خواننده را به بازخوانی واقع بینانه تر از این دوره دعوت می کنند.
«جمهوری رضاخانی» به دوره ۱۲۹۹ تا ۱۳۰۴ و تلاش نافرجام رضاخان برای استقرار جمهوری پرداخته و نشان داده که چگونه این طرح، که ابتدا مورد حمایت برخی نخبگان بود، به علت مخالفت های گسترده داخلی و تغییر موضع قدرت های خارجی، با شکست مواجه گردید.
«دولت های رضاخان شاه» هم به بررسی ساختار سیاسی، اقتصادی و اجتماعی حکومت رضاخان از آغاز سلطنت تا سقوط در سال ۱۳۲۰ پرداخته و چهره ای متفاوت از آن چه در روایتهای رسمی مطرح می شود، عرضه کرده است.
«جمهوری رضاخانی» به بررسی تلاش ناکام رضاخان برای جمهوری خواهی و چگونگی تغییر مسیر او بسمت سلطنت می پردازد و «دولت های رضاخان شاه»، با بررسی ساختار حکومت و سیاستهای رضاخان، چهره ای متفاوت از روایتهای رسمی عرضه می دهد.
سیاست های اقتصادی رضاخان؛ اصلاحات یا بحران مالی؟
یکی از بحث های کلیدی کتاب «دولت های رضاخان شاه»، بررسی سیاستهای اقتصادی رضاخان و تاثیر آن بر مردم است. خلاف تصور رایج، که دوران او را بعنوان نقطه ی آغاز پیشرفت اقتصادی ایران معرفی می کند، کتاب نشان داده است که سیاستهای اقتصادی او بیشتر به نفع دولت و ارتش بود تا مردم عادی.
مالیات های سنگین، کنترل دولت بر صنایع، و تمرکز ثروت در دست حکومت، خیلی از بازرگانان و کشاورزان را با بحران مواجه کرد. در قسمتهایی از کتاب آمده است که چگونه افزایش مالیات ها، خیلی از دهقانان را وادار به مهاجرت از روستاها به شهر های بزرگ کرد، که نتیجه آن افزایش فقر و نابرابری اجتماعی بود.
در یکی از گزارش های اقتصادی آن زمان که در کتاب ذکر شده، آمده است:
«سیاست اقتصادی دولت رضاخان، بیشتر از آن که توسعه محور باشد، بر تمرکز سرمایه در دست دولت و ارتش استوار بود. خیلی از تولیدکنندگان داخلی از بین رفتند و بازار ایران وابسته به واردات شد.»
سیاست های فرهنگی و اجتماعی؛ تغییر لباس و ممنوعیت حجاب
کتاب «دولت های رضاخان شاه» همینطور به بررسی سیاستهای فرهنگی و اجتماعی حکومت پهلوی اول پرداخته است. یکی از مهم ترین اصلاحات اجتماعی رضاخان، ممنوعیت حجاب و تغییر پوشش سنتی ایرانی ها بود که واکنش های زیادی را در جامعه برانگیخت.
قانون کشف حجاب که در سال ۱۳۱۴ اجرا شد، با مخالفت گسترده ای از جانب مردم و روحانیون روبه رو شد. در قسمتهایی از کتاب آمده است که چگونه این سیاست، سبب اعتراضات گسترده ای در مشهد و قم شد و حتی بعضی از زنان، برای پرهیز از برداشتن حجاب، از خانه های خود خارج نمی شدند.
در یکی از بخش های کتاب آمده است:
«سیاست های فرهنگی رضاخان، بیشتر از آن که در جهت مدرنیزاسیون باشد، اقدامی برای تحمیل یک سبک زندگی خاص بر جامعه بود. تغییر پوشش اجباری، نمونه ای از این سیاستهای تحمیلی بود که منجر به نارضایتی عمومی شد.»
نقش مطبوعات و سرکوب رسانه ها در دوران رضاخان
یکی از جنبه های مهم دوران پهلوی اول که در هر دو کتاب مورد بررسی قرار گرفته، سرکوب مطبوعات و محدودیت آزادی بیان است. رضاخان، که در ابتدا حمایت برخی روزنامه نگاران و روشنفکران را داشت، بعد از تثبیت قدرت، تمام رسانه های منتقد را تعطیل و خیلی از روزنامه نگاران را دستگیر یا تبعید کرد. بعضی از مهم ترین روزنامه های مستقل مانند «ایران»، «شفق سرخ» و «قرن بیستم» در این دوران توقیف شدند. کتاب پیش رو نشان داده است چگونه این سرکوب، فضای سیاسی را بشدت بسته و امکان انتقاد از حکومت را از بین برد.
در فرازی از کتاب «جمهوری رضاخانی» آمده است:
«حکومت رضاخان، یکی از بسته ترین دوره های سیاسی ایران را رقم زد. روزنامه ها تعطیل شدند و احزاب سیاسی منحل گشتند. تنها روایت مجاز، روایت رسمی حکومت بود.»
این مطلب را می پسندید؟
(0)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب