یادداشت مهمان؛
داغ سرخ نگاهی داستانی به قیام سربداران ایران فراتر از مرزهای جغرافیایی تنفس می کند
بلک بلاگ: بلک بلاگ: رمان داغ سرخ نوشته حسین شمس آبادی نگاهی داستانی و تقریبا نو به قیام سربداران در ایران دارد.
خبرگزاری مهر _ گروه فرهنگ و ادب: آزاده جهان احمدی نویسنده و پژوهشگر یادداشتی با عنوان آئینه تاریخ با نگاهی به رمان «داغ سرخ» اثر حسین شمس آبادی داشته که توسط انتشارات سوره مهر منتشر و راهی بازار نشر شده است.
این مطلب برای انتشار در اختیار خبرگزاری مهر قرار گرفته است.
مشروح متن این یادداشت در ادامه می آید:
قیام سربداران جزو مردمی ترین جنبش های تاریخ میانه ایران است که از مهم ترین ابعاد فرهنگی شان، ترویج فرهنگ انتظار به عنوان یکی از مؤلفه های اصلی تشیع است. سربداران در فواصل سالیان (۷۸۸-۷۳۶ قمری) حکومتی محلی با امیران شیعه به مرکزیت سبزوار در منطقه بیهق بود. سربداران نخست بصورت یک قیام مذهبیِ شیعی صوفی مقابل حکومت های محدود محلی برآمده بعد از زوال حکومت تیموریان ظهور کرد. این قیام به سبب ظلم حکومت های ملوک الطوایفی ایرانی و مغولی و تحت تأثیر تعالیم مذهبی شماری از صوفیان خراسان شروع شد. این قیام بصورت یک حرکت مذهبی سیاسی، علاوه بر تأثیر بر منطقه خراسان و مازندران در بعضی مناطق دیگر نیز تأثیر گذاشت.
قیام سربداران با همراهی دو گروه مذهبی (درویشان یا شیخیان) و سیاسی (سربداران) شکل گرفت. اولین رهبران مذهبی سربداران شیخ خلیفه و شاگردش شیخ حسن جوری بودند. از دیگر رهبران شیخی سربداران می توان به درویش عزیز مجدی اشاره نمود.
مذهب تشیع با بن مایه ای از تعالیم تصوف، بیگانه ستیزی، فتوت، جوانمردی، مردمی بودن، فقدان وراثت در سلطنت، درگیری تضعیف کننده بین دو گروه شیخی و سربدار در رأس هرم قدرت و عدم وجود نظام مشروعیت در انتقال قدرت همچون خصوصیات بارز این قیام شمرده می شود. این حکومت مدت نیم قرن در غرب خراسان جرجان (گرگان)، قومس (کومش)، مازندران حکومت کرد، و در نهایت به دست تیمور گورکانی منقرض شد.
رمان داغ سرخ نوشته حسین شمس آبادی نگاهی داستانی و حدودا نو به قیام سربداران در ایران دارد. حسین شمس آبادی که این رمان را نوشته خودش سبزواری ست و بطورکامل روشن است که یک سبزواری علاقمند باشد به تاریخ وطنش. آن هم چه تاریخی! اصلاً در یک فقره فقط نگاه کنید به عنوان قیام سر به داران. سر به دار!!! کلی مفهوم انسانی و ملی نهفته در همین سر به دار بودن مقابل نیروی مهاجم خارجی که نیروهای مغول هستند. یعنی آزادگی و غیرت و استقلال و خیلی چیزهای دیگر.
این رمان برگزیده دومین جایزه ملی داستان حماسی است که دبیرخانه دائمی در آن خراسان رضوی قرار دارد. چند سالی هست که در ایران جایزه ملی داستان حماسی انجام می شود. آن چیزی که ادبیات داستانی یک کشور را پررنگ و غنی می کند، پرداختن به کنش های جمعی و ایجاد خودآگاهی در جامعه است، در تاریخ هر کشور و ملتی، حماسه برای دفاع از دستاوردهای آن کشور شکل می گیرد. با تقدیر از دستاوردها، هویت شکل می گیرد و مسئله ملت پیش می آید. روایت همچون نخ تسبیحی است که مهره های جواهرنشان و گرانقیمت جاودانگی، ایمان به غیب، سلحشوری، پهلوانی، قهرمانی، دین باوری، مهر و دوستی به مردم، بوم، سرزمین، امید به آینده، پیروزی بر شر و تباهی را گرد هم می آورد و از آن زینتی می سازد که برازنده فرهنگ و تمدنی است که توانسته است طی طریق آدمی را از دوران طفولیت تاریخی خود تا دوران خردمندی و تعالی در هیات انسانی دیوستیز، خداباور و مؤمن به رستگاری و فلاح در آینه هنر حماسی به نمایش درآورد.
حسین شمس آبادی با همین طور نگاهی سراغ نگاهی نو به قیام سربداران رفته است و طی آن ضمن روایت عاشقانه طاهر به دختر پهلوان حسن حمزه در بستر تاریخ، نحوه قیام مردم سبزوار و باشتین پرداخته است. وجوه عاطفی کار در کنار بعد حماسی و وطن دوستی بوسیله مواجهه با دیگری که مهاجم به خاک و فرهنگ است به صورت ماهرانه ای پرداخته شده است. این داستان با زاویه دید سوم شخص و دانای کل راوی قصه زندگی و تصمیمات طاره است. این زاویه دید شاید بهترین انتخاب نویسنده است که آنرا ماهرانه پیش می برد و حتی مخاطب نسل جوان و امروزی را باخود همراه می سازد. ظاهراً طاهر مابازای خارجی ندارد اما نماینده نسل جوانی است که در خراسان قرن هشت با مغولان دست به گریبان بودند.
یکی از پاشنه های آشیل این نوع رمان تاریخی نثر آنست. نثری که می تواند به بهانه و دلیل بازنمایی آن شرایط تاریخی تبدیل به نثری شود که ارتباط با آن برای مخاطب جوان سخت شود. شاید به این علت باشد که نویسنده از نثری روان و حدودا امروزی و همه فهم برای این اثر بهره برده است. بطورمثال به این فراز دقت کنید؛ «طاهر چاره ای جز ماندن نداشت او بود و یک خانه و سه ایلچی پیاله به دست که با هر پیاله که سر می کشیدند، تکه ای از لباس خودرا در می آوردند، در صورتیکه صورت هایشان سرخ شده بود و از پیشانی شان عرق می ریخت. اوختای حال خوشی پیدا کرده بود و همه اش حرف می زد؛ از جنگ هایش از دلاوری هایش از راه و رسم ماندن در خاکی که متعلق به او نبود از دید کردن به چشمان مرد و زنی که از او بیزار بودند، از خشونتی که در خون ایلچیان مغول بود. طاهر پی برد جنگیدن و مبارزه با آنها فقط به زور بازو نیست. رعیت مظلوم فقط با یک لشکر یاغی نادان روبه رو نبودند که بشود آنها را با زور شمشیر از این خاک بیرون کرد. طاهر فهمیده بود مردم برای رهایی از دست این ظالمان به فکر و آگاهی نیاز دارند طاهر فهمید اگر شیخ خلیفه را در مسجد سبزوار بر دار کردند ترس از خنجر او نداشتند که شیخ هیچ گاه دستش به قبضه خنجر نرسیده بود و اما زبانش فکر و اندیشه اش آگاهی دادن به رعیت با زبان قرآن و کلام خدا بود که ازهر شمشیری برنده تر بود واین را مغولان خوب فهمیده بودند.» (ص ۱۷-۱۱۶)
همان طور که عیان است این نثر مشکلی برای فهم انسان معاصر ایرانی ندارد. حتی نسل جوانش که خیلی هم اهل مطالعه نیست. حتی همین بخشی که شاهد مثال آوردم نشانگر قسمتی از بن مایه داستان را هم نشان میدهد. و اتفاقاً اگر بنا باشد نقدی کوتاه در این متن مختصر بر این کتاب بنویسم می توانم از همین بخش بهره ببرم و بگویم ای کاش نویسنده محترم و دغدغه مند سبزواری تلاش می کرد تا بجای ارائه اطلاعات سرراست همه این پرسش ها و دریافت های طاهر را نشان می داد نه این که بگوید.
به هر حال نمی توان و نباید تلاش و رنجه نویسنده را در خلق اثری ملی و حماسی نادیده گرفت. حماسه، مفهوم جمعی دارد و قهرمان یک جامعه، پایگاه و محل رشدش مردم هستند، حماسه بطور پررنگی وظیفه ایجاد هویت و دفاع از مرزهای فرهنگی را دارد. حماسه ها از دوران گذشته تا روزگار معاصر را شامل می شود و در هر حماسه، یک قهرمان وجود دارد. قهرمان ها با اتکا به مردم، حماسه را رقم می زنند. وظیفه حماسه، ایجاد هویت و همین طور دفاع از مرزهاست. در حماسه، مرزهای جغرافیایی وجود ندارد، بلکه مرزهای فرهنگی را شامل می شود. کشور ایران فراتر از مرزهای جغرافیایی تنفس می کند و فقط زبان فارسی نیست که فرهنگ ما را می سازد، بلکه دستاورهای تاریخی از ملت ما ملتی خاص و شریف ساخته است. بواسطه حماسه و ادبیات داستانی، وظیفه ماست ک ه این شاخصه ها را در جهان اعلام نماییم.
این مطلب را می پسندید؟
(0)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب