به مناسبت سی امین سالگرد شهادت شهید آوینی؛
مرور مکتوبات شهیدی که در جستجوی حقیقت بود
بلک بلاگ: به گزارش بلک بلاگ، فتح خون: روایت محرم، مجموعه روایت فتح، عالم هیچکاک، آینه جادو، امام (ره) و حیات باطنی انسان، با من سخن بگو دوکوهه و غیره همچون آثار سیدمرتضی آوینی هستند؛ شهیدی که در پی حقیقت بود.
خبرگزاری مهر _ گروه فرهنگ و ادب: شهید سید مرتضی آوینی ۲۱ شهریور سال ۱۳۲۶ در شهر ری به دنیا آمد و ۲۰ فروردین ۱۳۷۲ در فکه به شهادت رسید. تحصیلات ابتدایی و متوسطه خودرا در شهرهای زنجان، کرمان و تهران به انتها رساند. سپس به عنوان دانشجوی معماری وارد دانشکده هنرهای زیبای دانشگاه تهران شد. او از کودکی با هنر انس داشت. شعر می سرود، داستان و مقاله می نوشت و نقاشی می کرد. معماری را با علاقه زیاد یاد گرفت، ولی پس از پیروزی انقلاب اسلامی بنا به ضرورت های انقلاب آنرا کنار گذاشت و به فیلم سازی پرداخت. از نخستین کارهای وی در گروه جهاد می توان به مجموعه شش روز در ترکمن صحرا، سیل خوزستان و مجموعه مستند خان گزیده ها اشاره نمود. گروه جهاد نخستین گروهی بود که بلافاصله پس از شروع جنگ به جبهه رفت. دو نفر از اعضای گروه در همان روزهای اول جنگ در قصر شیرین اسیر شدند و نفر سوم، در حالیکه تیر به شانه اش خورده بود، از حلقه محاصره گریخت.
یک هفته ای نگذشته بود که خرمشهر سقوط کرد و گروه که تازه توانسته بود شکل باردیگر به خود بگیرد، راهی منطقه شد. آنها در جستجوی حقیقت ماجرا به خرمشهر و آبادان رفتند که سخت در محاصره بود. تولید مجموعه «حقیقت» اینگونه شروع شد.
کار گروه جهاد در جبهه ها ادامه یافت. عملیات والفجر هشت که شروع شد، گروه دیگر منسجم و منظم شده بود. همین شد که مجموعه تلویزیونی «روایت فتح» در همان حال و هوا شکل گرفت و تا آخر جنگ هم ادامه پیدا کرد. آوینی می گوید «انگیزش درونی هنرمندانی که در واحد تلویزیونی جهاد سازندگی جمع آمده بودند، آنها را به جبهه های دفاع مقدس می کشاند، نه وظایف و تعهدات اداری. روح کارمندی نمی توانست در این حوزه منشأ فعل و اثر باشد. گروههای فیلم برداری ما با همان انگیزه هایی که رزم آوران را به جبهه کشانده بود کار می کردند… این جا عرصه ای نبود که فقط پای تکنیک و یا هنر در بین باشد.»
با پایان جنگ و در فاصله سالهای پایان جنگ و تأسیس مؤسسه ی روایت فتح، آوینی نوعی فعالیت هنری مطبوعاتی را تجربه نمود. وی در این دوره به سینما، هنر، فرهنگ واحد جهانی و مواجهه ی آن با مسائل مختلف فکر می کرد. حاصل همه آن فکر کردن ها، تحقیق ها و مباحثات، نوشته هایی است که از او به جا مانده. تأملاتی در ماهیت سینما که در فصل نامه فارابی به چاپ رسید و بعد مقالاتی با عناوین جذابیت در سینما، آینه ی جادو، قاب تصویر و زبان سینما و … که از فروردین سال ۱۳۶۸ در ماهنامه هنری سوره منتشر می شد. مجموعه این مقالات در کتاب آینه ی جادو که جلد اول از مجموعه مقالات و نقدهای سینمایی اوست جمع آوری شد.
هرچند آشنایی با سینما در طول مدت بیش از ده سال مستندسازی و تجارب او در حوزه کارگردانی مستند و به ویژه مونتاژ موجب شد که پیش از هر چیز به سینما بپردازد، ولی فکرها و حرف های وی بیش تر از اینها بود. وی در کنار تألیف مقالات تئوریک درباره ی ماهیت سینما و نقد سینمای ایران و جهان، مقالات مختلفی در مورد حقیقت هنر، هنر و عرفان، هنر جدید شامل رمان، نقاشی، گرافیک، تئاتر، هنر دینی و سنتی، هنر انقلاب و … تألیف کرد که بیش تر آنها در ماهنامه ی سوره به چاپ رسید. طی همین دوران درباب مبانی سیاسی اعتقادی نظام اسلامی و ولایت فقیه، فرهنگ انقلاب در مقابله با فرهنگ واحد جهانی و موضوعات دیگر تفکر و تحقیق کرد تا بتواند جواب هایی برای همه سوال هایی که داشت پیدا کند. اواخر سال ۱۳۷۰ مؤسسه فرهنگی روایت فتح به فرمان آیت الله خامنه ای تأسیس شد تا به کار فیلم سازی مستند و سینمایی درباره ی دفاع مقدس بپردازد و تهیه مجموعه ی «روایت فتح» را که پس از پذیرش قطع نامه رها شده بود، ادامه دهد.
آوینی و بقیه گروه، سفر به مناطق جنگی را از سر گرفتند و طی مدتی کم تر از یک سال، کار تهیه شش برنامه از مجموعه ی ده قسمتی «شهری در آسمان» را به انتها رساندند و مقدمات تهیه مجموعه های دیگری را درباره ی ی آبادان، سوسنگرد، هویزه و فکه تدارک دیدند. بااینکه مقارن با همین زمان، فعالیتهای مطبوعاتی او نیز ادامه داشت.
به بهانه سی امین سالگرد شهادت سید مرتضی آوینی نگاهی به آثار او در زمینه کتاب و ادبیات داشته ایم که توسط نشر واحه، روایت فتح و ساقی به بازار نشر عرضه شده اند. البته از میان این سه ناشر انتشارات واحه سهم بیشتری در انتشار و بازنشر تفکر و آثار شهید آوینی دارد.
در ادامه مشروح این گزارش و معرفی آثار شهید آوینی را می خوانید:
* حقیقت: گفتار متن یک مجموعه مستند
این کتاب حاوی گفتار متن شش قسمت از مستند تلویزیونی یازده قسمتی حقیقت است که شهید آوینی طی یک سال همراه با گروه همکارانش ساخته و یا فقط متن آنها را نوشته است.
پنج برنامه باقی مانده در بایگانی تلویزیون مفقود شده اند از این میان سه برنامه «ثارالله»، «پای صحبت بهروز» و «شهید زمان» به مقاومت مردمی خرمشهر در زمان بنی صدر و ابتدای جنگ تحمیلی اختصاص دارد. «عملیات امام مهدی» مربوط می شود به عملیاتی با همین عنوان که منجر به پیروزی رزمندگان پاسدار در نزدیکی سوسنگرد شد. «فلاح» وقایع نگاری سفری است به یک اردوی جهادی در اطراف سوسنگرد و در نهایت قسمت آخر، «این است فتح الفتوح» به عملیات طریق القدس و متعاقب آن، آزادی بستان می پردازد.
در این مستندها شهید آوینی، گاه به عنوان یکی از اعضای گروه تهیه کننده و گاه در مقام روایات گر، حضوری محسوس دارد.
این کتاب توسط انتشارات واحه عرضه شده است.
* امام (ره) و حیات باطنی انسان
کتاب حاضر، مجموعه ای است از آثار منثور و منظوم شهید مرتضی آوینی در ستایش مقام معنوی و جایگاه عرفانی و نقش تاریخی امام خمینی (ره). در این مجموعه آمده است: دهه شصت و امام خمینی (ره)، امام و حیات باطنی انسان، هنر، تاریخ و میثاق ولایت، فراق یار نه آن می کند که بتوان گفت، داغ بی تسلی، انتظار (شعر)، ای عزت ممثل (شعر)، آن سان که تو رفتی (شعر)، فار التنور… (شعر)، مبشر بامداد (در مدح مقام معظم رهبری، آیت الله خامنه ای). کتاب با تصاویری از امام خمینی (ره) همراه می باشد.
این کتاب در ۶۴ صفحه توسط نشر واحه انتشار یافته است.
این کتاب شامل مصاحبه امید روحانی با سید مرتضی آوینی در اردیبهشت ماه ۱۳۷۱ با عنوان (سینما، تکنولوژی و ساختار هویتی برای انسان نو) است که توسط نشر واحه در ۱۴۳ صفحه عرضه شده است.
* هفت قصه از بلوچستان
این کتاب نام یکی از مستندهای تلویزیونی گروه جهاد سازندگی است که شهید آوینی همراه با گروه ساخته و گفتار متن آنرا عمدتا در قالب شعر نو سروده است. این برنامه در اردیبهشت و خرداد ۱۳۶۰ در روستای زرآباد در حومه شهر ایرانشهر فیلم برداری شده است و هم اکنون در ۴۷ صفحه توسط نشر واحه انتشار یافته است.
* شهری در آسمان
این کتاب شامل متن شش برنامه از مجموعه ای به همین نام است که به واقعه محاصره، سقوط و باز پس گیری خرمشهر می پردازد. ساختن این مجموعه که قرار بود شامل ده قسمت باشد در پاییز ۱۳۷۱ آغاز شد و بعد از تولید و پخش شش برنامه با شهادت سید مرتضی در فکه ناتمام ماند. این کتاب در سال ۱۳۸۳ توسط انتشارات روایت فتح در قطع رحلی منتشر شد و هم اکنون در ۷۳ صفحه توسط انتشارات واحه عرضه شده است.
* عالم هیچکاک
این کتاب یکی از مقالات سینمایی سید مرتضی آوینی در باب ماهیت سینما است که در اواسط سال ۱۳۷۱ نگاشته شده است. وی در این مقاله به اهمیت قصه و قصه گویی در سینما، تفاوت قصه در دنیای گذشتگان و جهان مدرن، نسبت سینما با هنرهای دیگر همچون رمان، نقاشی و موسیقی، اقتضائات سینما و رابطه آن با مخاطب و موضوعات اساسی دیگر می پردازد و با دقت و ظرافت نظریات خود درباره ی سینما را به گونه ای منظم بیان می کند. «عالم هیچکاک» به تعبیری دربردارنده منظومه فکری آوینی در باب سینما است.
این کتاب در ۷۷ صفحه توسط نشر واحه عرضه شده است.
* نقاشی برای نقاشی
نقاشی برای نقاشی مطلبی است که سید مرتضی آوینی در سال ۱۳۷۱ برای درج در کتاب تجسمی «نگاره» نوشته است و به نقاشی مدرن اختصاص دارد. وی در این مقاله که جامع ترین نوشته اش در باب ماهیت نقاشی مدرن است از نظر نقاشی به هنر معاصر می نگرد و سیر نقاشی معاصر را از انکار سنت های کلاسیک نقاشی تا انگار هرگونه نسبت با طبیعت یا حتی خود نقاش و رسیدن به مرحله نقاشی انتزاعی تبیین می کند.
نگارنده آنچنانکه خود توضیح می دهد، در اینجا در جستجوی آفاق نقاشی نوین و تفسیر آن در نسبت با مفاهیم آزادی، طبیعت و تکنولوژی است.
دو یادداشت ناتمام نیز در مورد «آبستراکسیونیسم» و «تجرید» از شهید آوینی در دست است که در پایان این کتاب آمده و یادداشت اول برای نخستین بار است که پس از شهادت او چاپ می شود.
این کتاب در ۶۰ صفحه توسط انتشارات واحه عرضه شده است.
* نامه ای به یک دوست قدیمی
این کتاب در سال ۶۸ و در ماهنامه سوره منتشر گردید. این مطلب در بخش ادبیات به چاپ رسید و سید مرتضی نام مستعار طه عطابخش را به عنوان نویسنده آن برگزید. نامه ای به یک دوست قدیمی، در فضاسازی و لحن، تا حدی یادآور نوشته های دوران جوانی شهید آوینی است و اگر بخواهیم قالبی برای آن در نظر بگیریم داستان کوتاه قالب مناسبی به نظر می رسد.
این کتاب نیز در ۳۰ صفحه عرضه شده است.
* با من سخن بگو دو کوهه؛ گفتار متن برنامه روایت فتح
با من سخن بگو دوکوهه روایتی متفاوت از زبان شهید آوینی در توصیف دوکوهه است. شهید آوینی در قسمتی از این کتاب و در وصف دوکوهه نوشته است: «اگر بپرسی دوکوهه کجاست چه جوابی بدهیم؟ بگویم دوکوهه پادگانی است در نزدیکی اندیمشک که بسیجی ها را در خود جای می داد و بعد سکوت کنیم؟ پس کاش نمی پرسدی که دوکوهه کجاست چونکه جواب گفتن به این سؤال بدین سادگی ها ممکن نیست. کاش تو خود در دوکوهه زیسته بودی که دیگر نیازی به این سؤال نبود. اگر آنچنان بود، شاید تو هم امروز با ما به دوکوهه می آمدی.
دوکوهه پادگانی است در نزدیکی اندیمشک که سالهای سال با شهدا زیسته است با بسیجی ها و از آنها روح گرفته است روحی جاودانه.
یک بار دیگر! سلام دوکوهه
قطارها دیگر در دوکوهه نمی ایستند و بسیجی ها از آن بیرون نمی ریزند. قطارها دوکوهه را فراموش کردهاند. اما شهدا انسی دارند با دوکوهه که مپرس.
می گویی نه؟ از حوض رو به روی حسینیه حاج همت بپرس که همه شهدای دوکوهه با آب آن وضو ساخته اند. در حاشیه اطراف حوض تابلوهایی هست که به یاد شهدا روییده اند اما الفت شهدا با این حوض نه فکر کنی که به جهت تابلوهاست. من چه بگویم اینها سخنانی نیست که بتوان گفت. تو خودت باید دریابی وگرنه چه جای سخن؟
ای دوکوهه، تو را با خدا چه عهدی بود که از این کرامت برخوردار شدی و خاک زمین تو سجده گاه یاران خمینی شد؟ و حال چه می کنی در فراق پیشانی های شأن که سبب متصل ارض و سماء بود و آن نجواهای عاشقانه؟
سکوت کرده و دم برنمی آورد. ما که میدانیم زمان بستر جاری عشق است تا انسان ها را در خود به خدا برساند و حقیقت تمامی آنچه در زمان حدوث می یابد باقی است. بعد از حسینیه حاج همت بخواه که مهر سکوت را از لب برگیرد و با ما سخن بگوید.
حسینیه حاج همت قلب دوکوهه است حیات دوکوهه از اینجا شروع می شد و به همین جا باز می گشت. وقتی انسان عزادار است. قلب بیش از همه در رنج است و اصلاً رنج بردن را همه وجود از قلب می آموزند دوکوهه قطعه ای از خاک کربلا است، اما در این میان حسینیه را قدری دیگر است. کسی می اظهار داشت: کاش حسینیه را زبانی بود تا با ما بگوید از آن سری که میان او و کربلاست گفتم حسینیه را آن زبان هست. کو محرم اسرار؟ دوکوهه، خاک و آب و در و دیوارهایش، همه وجودش با حضور شهدا آن همه انس داشته است که حالا در این روزهای تنهایی جایی مغمومتر از آن نمییابی. دوکوهه مغموم است و در انتظار قیامت دلش برای شهدا تنگ شده است.
عالم محضر شهداست اما کو محرمی که این حضور را دریابد و در مقابل این خلأ ظاهری خودرا نبازد؟
* تماشاگه راز
این کتاب مجموعه گفتگوها، یادداشت ها، نقد فیلم ها و مقالات شهید بزرگوار سیدمرتضی آوینی درباره ی سینمای دفاع مقدس است. این نخستین کتاب درباره ی مباحث موضوعی شهید آوینی است که گردآوری و تدوین می شود.
البته این نظرات پیش از این بصورت پراکنده در سایر آثار تألیفی درباره ی شهید آوینی انتشار یافته بود اما هدف از انتشار این مجموعه بصورت مستقل آشنایی سینماگران و علاقه مندان به سینمای دفاع مقدس با دیدگاه های این شهید با مقوله دفاع مقدس بصورت مستقل و در قالب یک کتاب است.
در این کتاب سینمای دفاع مقدس از دیدگاه متفکر و فیلم ساز مسلمانی ارائه شده که تحصیلات آکادمیک سینمایی ندارد، سینما دغدغه اولیه اش نیست و ضرورت انقلاب است که او را به این مسیر می راند.
کتاب حاضر از سه بخش تشکیل شده است: ابتدا سه مقاله و یک گفتگو را خواهید خواند که به تشریح خاصیت های سینمای مستند جنگی با محوریت مجموعه روایت فتح اختصاص دارد. سپس نقد فیلم هایی را می خوانید که آوینی درباره ی فیلم های داستانی تولید شده درباره ی جنگ نوشته است؛ فیلم هایی که در فاصله سالهای ۱۳۶۸ تا ۱۳۷۱ بر پرده سینما به نمایش در آمده اند. در اختتام هم سه مقاله در توصیف خصوصیات سینمای دفاع مقدس را ملاحظه می کنید که بعد از برگزاری هفتمین جشنواره فیلم فجر و به بهانه مرور فیلم های حاضر در جشنواره نوشته شده است.
این کتاب در ۱۷۴ صفحه توسط واحه عرضه شده است.
* فردایی دیگر
فردایی دیگر مجموعه چند مقاله است که نویسنده قبل از سفر آسمانی اش از میان آثار قلمی خود برگزیده و برای چاپ به انتشارات برگ سپرده بود. این کتاب برای نخستین بار در سال ۱۳۷۳ به چاپ رسید و در سالهای بعد نیز برای دومین و سومین بار تجدید چاپ شد. نشر ساقی چهارمین چاپ آنرا در ادامه انتشار مجموعه آثار سیدمرتضی آوینی به انجام رسانده است.
این مقالات از آن حیث که نویسنده، خود، گلچین شأن کرده حائز اهمیت اند. از نظر موضوعی نیز گرچه مقالات به ظاهر پراکنده می نمایند اما می توان آنها را در دو بخش دسته بندی کرد.
بخش نخست، مجموعه سه مقاله است که به فهم و تفسیر عالم غربی در وجوه مختلف آن پرداخته و بخش دوم، از چهار مقاله با موضوع شعر تشکیل شده است و در آن، عالم اشراقی و دینی که در این حوزه از ادبیات جلوه گر است، تبیین گردیده است و به خصوص بخش عمده آن به تأویل و تفسیر اشعار عرفانی امام خمینی (ره) متعلق می باشد.
مقالات بخش نخست کتاب عبارتند از: راز سرزمین آفتاب. فردایی دیگر / درباره ی ۱۹۸۴ و دنیای متهور نو.آخرین دوران رنج / یادداشتی بر کتاب عبور از خط.
اما بخش دوم مجموعه چند مقاله است درباره ی شعر که عبارتند از: راز و رمز؛ غزال غزل؛ یاد بهشت و نوحه انسان در فراق؛ ختم ساغر.
* انفطار صورت
«انفطار صورت» اثری است متفاوت از سید مرتضی آوینی که به بررسی جایگاه گرافیک و نقاشی در تحولات تاریخی دوران انقلاب اسلامی می پردازد.
کتاب از لیست، نمایه و هفت مقاله تشکیل شده است و ناشر در ابتدای آن می گوید: «انفطار صورت» آخرین کتاب از مجموعه دوازده جلدی آثار شهید آوینی است که نشر ساقی برای نخستین بار منتشر می کند. این کتاب مقالات نگارنده را درباره ی هنر گرافیک و نقاشی در بر می گیرد. مقالاتی که غالباً در طول سالهای ۱۳۶۸ تا ۱۳۷۱ در مجله «سوره» نگاشته شده است.
آوینی در این مجموعه مقالات نسبت بین انقلاب اسلامی و گرافیک و نقاشی را واکاویده است. وی در این اثر به صراحت و تفصیل درباره ی تأثیر شگرف انقلاب اسلامی بر گرافیست های ایرانی سخن گفته است.
عنوان مقالات چاپ شده در کتاب «گرافیک و تحولات تاریخی»، «گرافیک و انقلاب اسلامی»، «زبان گرافیک و سمبل هایش»، «جنگ در آینه مصفای نقاشی متعهد»، «انفطار صورت»، «نقاشی برای نقاشی» و «یادداشت های ناتمام» است که در ۱۳۰ صفحه توسط نشر واحه عرضه شده است.
* آینه جادو_ جلد سوم: گفت و گوها، سخنرانی ها و مقالات سینمایی
جلد سوم کتاب «آینه جادو» در سه بخش تنظیم شده است. در بخش اول به مسائلی با محوریت ماهیت سینما پرداخته شده است. بخش دوم کتاب حاوی دو مقاله و یک گفت و گو درباره ی فیلم سازی مستند است که اشاره ای به تجارب نگارنده در طول سالهای فیلم سازی مستندش دارد. بخش سوم مطالب بااینکه پیوند موضوعی خاصی با یکدیگر ندارند، اما هر یک نکات تازه و قابل تأملی را درباره ی سینما مطرح کرده اند.
«سینما و مردم» عنوان نخستین یادداشت این کتاب است که به پیوندهای تاریخی سینما و مردم اشاره دارد و حفظ این ارتباط را شرط لازم حیات سینما می داند. به اعتقاد نگارنده، سینمای ایران، پس از انقلاب، در بازسازی خویش چشم به سینمای آوانگارد اروپا داشته و به همین علت، نتوانسته است مردم را با خود همراه کند. این یادداشت در ویژه نامه سینمایی مجله سوره، سال ۱۳۷۰ به چاپ رسیده است.
«کدام سینما» یادداشت دیگری است که سینمای مؤلف را مورد نقد قرار می دهد و همچون نتایج منفی آنرا تولید فیلمنامه های ضعیف می شمارد.
«سینما، مخاطب» شرح سخنرانی نگارنده در سمینار بررسی سینمای بعد از انقلاب است که در اسفندماه سال ۱۳۷۰ و توسط دانشکده ی سینما- تئاتر برگزار شده است. آوینی در این فصل مجموعه مسائلی را که طی مدت فعالیت روزنامه نگاری خود در مجله سوره عنوان کرده بود، به شکل دیالکتیک مطرح کرده و در آخر نیز به سوالات مطرح شده توسط حاضرین در سمینار پاسخ گفته است. این یادداشت هم در ویژه نامه سینمایی سوره در سال ۱۳۷۱ به چاپ رسیده است.
«سینما هنر محض نیست»، با نقد سیستم آموزشی دانشگاه ها آغاز می شود. نویسنده در این فصل به ضرورت ایجاد مباحثی با محور فلسفه سینما در دانشگاه ها اشاره دارد و آنرا یکی از اصلی ترین مسائلی مطرح می کند که در شکل گیری سینما به عنوان منشأ تحولات فرهنگی مؤثر است.
«سینما، تکنولوژی» مصاحبه مجله فیلم با مرتضی آوینی است؛ که با محوریت ماهیت سینما و نحوه ی به کارگیری این صنعت گران، به عنوان هنری که دارای مؤلفه های ایرانی- اسلامی باشد، صورت گرفته است. این مصاحبه در نیمه ی اردیبهشت ماه ۱۳۷۱ در این مجله انتشار یافته است.
در فصل «نگاهی باردیگر به روایت فتح» طی مصاحبه «کتاب مقاومت» با سید مرتضی آوینی چگونگی شکل گیری مجموعه های مستند روایت فتح و مسائل فنی آن مورد بررسی قرار گرفته است. این گفت و گو در تابستان ۱۳۷۰ صورت گرفته است و در شماره چهارم کتاب مقاومت استفاده شده است.
آنچه در یادداشت «واقعیت در سینمای مستند» مطرح شده تعریف واحدی از تعابیر «واقعیت و حقیقت» است. و در ادامه به تمهیداتی اشاره می کند که برای انعکاس واقعیت در مجموعه روایت فتح به کار بسته می شده است. این یادداشت در اسفند ۱۳۶۸ در مجله سوره درج شده است.
«جایگاه فیلم کوتاه در سینمای ایران»، مصاحبه ای کوتاه است که آوینی در آن به شاخصه ها و تفاوت های فیلم کوتاه در قیاس با فیلم بلند اشاره نموده است.
«درباره سینمای کودکان» هم یادداشتی است که در سوره دوره دوم، خرداد ۱۳۶۸ انتشار یافته است.
این کتاب در ۳۳۵ صفحه توسط نشر واحه انتشار یافته است.
* حلزون های خانه به دوش
کتاب «حلزون های خانه به دوش» دومین اثر از مجموعه آثار شهید آوینی است که طی سالهای ۶۹ ۱۳۶۸ در ماهنامه سوره انتشار یافته است. مضامین مشترک این مقالات عبارت است از: معارضه جریان روشنفکری و به اصطلاح «دگراندیش» با انقلاب اسلامی، در زمینه فرهنگ، هنر و مطبوعات. مجموعه یاد شده قرار بود با عنوان «انقلاب اسلامی و اتوپیای غرب زدگان» انتشار یابد.
لحن شهید آوینی در مقالات کتاب حلزون های خانه به دوش کمی متفاوت می باشد و کلمات و عبارات هم پیچیدگی برخی کتاب ها را ندارد. همین مورد هم باعث شده است تا این کتاب یکی از پر مخاطب ترین آثار این شهید باشد که البته در این امر نباید موضوع کتاب را نیز کم اثر دانست.
نویسنده در این کتاب به جنگی تمام عیار با روشنفکران وادی فرهنگ و هنر برخاسته و با مقالات و یا جوابیه هایی که به برخی نوشته های آنها داده این قشر را رسوا کرده است. شهید آوینی خودش می گوید: «من با زندگی به سبک و سیاق متظاهران و روشنفکران آشنا نیستم؟! خیر من از یک راه طی شده با شما حرف می زنم. من سالهای سال در یکی از دانشکده های هنری درس خوانده ام، به شب های شعر و گالری های نقاشی رفته ام، موسیقی کلاسیک گوش داده ام.
ساعت ها از وقتم را به مباحث بیهوده درباره ی چیزهایی که نمی دانستم گذرانده ام. من هم سال ها با جلوه فروشی و تظاهر به دانایی زیسته ام. ریش پروفسوری و سبیل نیچه ای گذاشته ام».
پس عجیب نیست کسی که با ادا و اطوارهای روشنفکری آشناست و چم و خم رفتارهای شأن را می شناسد بتواند نقدی جانانه بر آنان داشته باشد. نقدهای شهید آوینی در این کتاب به شدت خواندنی است چونکه هنوز هم با همین مطالب می توان جواب روشنفکرها را داد و به ریش نداشته شأن خندید!
* فتح خون: روایت محرم
در میان کتاب های بسیاری که درباره ی واقعه کربلا نگاشته شده اند، اندک هستند کتاب هایی که نویسندگان شأن کوشیده اند علاوه بر ابراز شیفتگی و بیان عظمت واقعه و مظلومیت سیدالشهدا و یارانش، نقبی به حقیقت ماجرا بزنند و در حد توان خود، پرده از راز بزرگ کربلا بردارند. «فتح خون» سید مرتضی آوینی از این دسته کتاب هاست.
متن کتاب، از دو بخش کلی تشکیل شده است. بخش اول که متن اصلی کتاب است، به شرح و بیان وقایع و توصیف ماجراهای پیش آمده از رجب سال ۶۰ تا محرم سال ۶۱ هجری می پردازد؛ و بخش دوم که از زبان «راوی» روایت می شود، تحلیل و رازگشایی همان وقایع و ماجراهاست و در حقیقت بخش برجسته کتاب نیز همین است.
راوی در «فتح خون» از موضع یک انسان عارف سخن می گوید که زمین را آینه آسمان می بیند و به ظواهر کفایت نمی کند و می کوشد در مخاطبه با انسان امروز، او را از پوسته واقعه عاشورا فراتر برد و چشم باطنش را باز کند، تا بتواند عمق واقعه را دریابد.
یکی از مفاهیم مورد توجه نویسنده در این کتاب، فرازمانی و فرامکانی بودن عاشورا و کربلاست. آوینی از «اصحاب آخرالزمانی امام عشق» سخن می گوید و از اینکه هر انسانی کربلایی دارد و عاشورایی. او واقعه عاشورا را نه فقط به مثابه یک اتفاق تاریخی، که به عنوان یک حقیقت کلی می بیند که می تواند برای هر انسان و در هر زمان و مکان تکرار شود.
عشق نیز از مفاهیم محوری «فتح خون» است.
آوینی به تأسی از عرفای بزرگ، عشق را مدار و محور هستی می داند و امام را تجلی تام و تمام این عشق، عشقی که عقل نیز «اگر پیوند خویش را با چشمه خورشید نبرد» آنرا تصدیق می کند. در حقیقت الگوی شهید آوینی برای تفسیر و تحلیل واقعه عاشورا، همین عشق آسمانی است.
شهید آوینی بخش اعظم «فتح خون» را در محرم سال ۱۳۶۶ به رشته تحریر درآورد و در سالهای بعد، آنرا ویرایش و تکمیل کرد. اما فصل دهم کتاب که باید به وقایع ظهر عاشورا می پرداخت، ناتمام مانده است. گویی آوینی این فصل را در عمل و با شهادت خویش به انتها رسانده است.
فتح خون، در ده فصل روایت می شود: شروع هجرت عظیم، کوفه، مناظره عقل و عشق، قافله عشق در مسافرت تاریخ، کربلا، ناشئه اللیل، فصل تمییز خبیث از طیّب (اتمام حجت)، غربال دهر، سیاره رنج و تماشاگه راز.
* آینه جادو_ جلد دوم: نقدهای سینمایی
این کتاب نقدهای سینمایی شهید سید مرتضی آوینی را طی سالهای ۷۱-۱۳۶۸ در بر می گیرد. بخش عمده مقالات این کتاب به نقد و بررسی فیلم های ایرانی در طول پنج دوره جشنواره فیلم فجر ۷۱-۶۷ (جشنواره های هفتم تا یازدهم) و ارزیابی سیاست گذاری سینمای ایران در این سال ها اختصاص یافته. نویسنده در چند مورد به آثار سینماگران خارجی که در جشنواره فجر به نمایش درآمده و یا در ایران اکران عمومی گرفته اند نیز پرداخته است.
عناوین برخی از بخش ها عبارتند از: فرزندان انقلاب در مقابل عرصه های تجربه نشده سینما؛ چرا جهان سومی ها «هامون» می سازند؟؛ ایمان یا نیهیلیسم هامونی؟؛ مضمون عشق در جشنواره نهم؛ سینمای ایران در (دهمین) جشنواره فجر؛ نامه ای به دوست زمان جنگ؛ هبوط به روایت آقای ویم وندرس؛ رقصنده با سرخپوستان.
* مجموعه روایت فتح
مجموعه اول «روایت فتح» آوینی شامل ۱۳ مقاله «شب عاشورایی»، «پاتک روز چهارم»، «تاریخ سازان چه کسانی هستند؟»، «سقوط»، «دو سال قبل »، با شیرمردان هوانیروز»، «حزب الله»، «تجدید پیمان»، «عروج»، «سربازان امام زمان »، «ضیافت »، «رمزپیروزی» و « راه قدس از کربلا» است.
مجموعه دوم «روایت فتح» شامل ۱۶ مقاله «حنابندان»، «دروازه قرآن»، «به سوی معشوق»، «پیام بسیجی»، «دلباخته»، «یا ابا الفضل العباس»، «آزادی مهران»، «ابر»، «آقا سید»، «رزق حلال»، «دره بید»، «زبرالحدید (پاره های آهن)»، «چه کسی از جنگ خسته شده است؟»، «جلوه ای دیگر از نصرت خدا»، «انصار» و «از آن کربلا تا این کربلا» است.
مجموعه سوم «روایت فتح» شامل ۱۵ مقاله با عناوین «قاسم»، «جاده»، «رضا»، «تیم آتش»، «سه ورق از تاریخ مقاومت»، «سپاه»، «مردم»، «کربلا»، «سرباز گمنام»، «پیران توپخانه»، «انگیزه های الهی»، «دیدار»، «راهگشایان نور»، «یادی از سه دلباخته»، «پیام امیر»، «یادگار حسن»، «علمدار» و «پل حاج اسدالله» است.
مجموعه چهارم «روایت فتح» شامل ۱۱ مقاله «سرباخته کوی عشق»، «اِشنو؛ سرداری از ایل قشقایی»، «بر ستیغ جبال فتح»، «صادقیه»، «سحر یا معجزه؟»، «یادی از گذشته های جنگ»، «ما همه چیز را مدیون خون شهدا هستیم»، «یادی از آقا تقی»، «سید شهدای جهادگران»، «موجیم که آسودگی ما عدم ماست» و «مرثیه و انصار المهدی» است.
مجموعه پنجم «روایت فتح» از ۱۵ مقاله با عناوین «شیخان (با گردان خیبر)»، «حلبچه در آتش»، «کهف گمنامی»، «در اطراف پل»، «دسته ایمان از گروهان عباس ۱، ۲ و ۳»، «در راه بازگشت»، «داستان پل، سه سخن / گلستان آتش / یا حسین»، «درخششی دیگر»، «آقا سعید»، «شش روز بعد»، «فقط جمهوری اسلامی» و «مدرسه عشق» تشکیل شده است.
* کتاب توسعه و مبانی تمدن غرب: پیشرفت اقتصادی ی تکامل فرهنگی
این کتاب نوزده فصل دارد و موضوع اصلی آن بررسی مفهوم توسعه مبتنی بر مبانی معرفتی و تاریخی تمدن غرب است.
فصل های مختلف این کتاب طی سال ها ۱۳۶۴ تا ۱۳۶۶ بصورت سلسله مقالاتی با عنوان «تحقیقی مکتبی در باب توسعه و مبانی تمدن غرب» و به قلم آوینی در ماهنامه جهاد چاپ می شد. این کتاب را انتشارات نشر ساقی، که انتشارمجموعه آثار شهید آوینی را برعهده دارد، منتشرکرده است.
موضوع اصلی این کتاب همانطور که از عنوان آن بر می آید تحقیق در معنای حقیقی توسعه است که این امر مبتنی بر مبانی معرفتی و تاریخی تمدن غرب مورد توجه قرار گرفته است. دغدغه مکتبی و اسلامی شهید آوینی و همین طور توجه جدی و فهم متعالی ایشان از آرمان های انقلاب اسلامی در کنار درک عمیق و همه جانبه ایشان از تمدن غربی و اهداف و مقاصد و تاریخ معرفتی آن سبب شده است که این کتاب مجموعه ای کم نظیر از نظریات بدیع و جالب توجه ایشان و همفکرانشان را در بر داشته باشد. با اهمیت ترین خاصیت محتوایی مطالب این کتاب آنست که خواننده با دقت در تعابیر و همراهی با سیر کلی مباحث ارائه شده به نگاهی نو و دیدگاهی جدید نسبت به مسائل پیرامون خود همچون توسعه و مباحث مختلف غرب شناسی رهنمون می گردد که در کمتر آثاری این چنین جامع و همراه با نگاه مکتبی و اسلامی می توان چنین مطالبی را یافت. این کتاب در ۲۶۲ صفحه عرضه شده است.
منبع: بلك بلاگ
این مطلب را می پسندید؟
(0)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب