ناصر مهدوی در سوره بیان كرد؛
الهیات امام علی(ع) گمشده انسان امروز
استاد دانشگاه شهید بهشتی اظهار داشت: خدای علی (ع) یک خدای زیباست که می توان به آن اعتماد کرد و در همه تنگناهای زندگی کنارت است و می توان به آن امید داشت. چنین الهیاتی، الهیات گمشده ماست.
به گزارش بلک بلاگ به نقل از مهر، بیست و سومین قسمت برنامه تلویزیونی سوره که همزمان با ولادت حضرت علی (ع) بود به موضوع «علی-علیه السلام- و انسان معاصر» اختصاص داشت. میهمان این برنامه، ناصر مهدوی اسلام پژوه، روشنفکر دینی و استاد عرفان اسلامی دانشگاه شهید بهشتی بود.
دیانی در ابتدای بحث از مهدوی پرسید که انسان معاصر چگونه انسانی است و چه نیازهایی دارد؟
مهدوی پاسخ داد: تحولاتی از قرن شانزدهم رخ داد و اتفاقاتی در میان منجمان بزرگ رخ داد و باورهای پیشین و مورد تردید قرار گرفت. تا آن زمان انسان سنتی انسان تابع و مقلدی بود و کلیسا خودش را قیم و سرپرست آدم ها می دانست اما انسان معاصر، انسانی است که از خواب عمیق بیدار می شود و به نیروی خردش باور می کند و باور می کند که می تواند به بلوغ عقلانی برسد. تا جایی که دکارت می آید و حق شک کردن را به انسان می دهد و آرام آرام آدم ها به صورتی خودشکوفایی و خودبنیادی می رسند و در قرن هجدهم کانت شعار بلوغ عقلانی را می دهد و می گوید که انسان معاصر حق نظر و فکر کردن دارد و خودش در تعیین سرنوشت خودش موثر است.
وی اضافه کرد: درواقع پس از قرن هجدهم انسان معاصر خودش را محق دانست و به خیلی از حقوقش که نادیده گرفته شده بود واقف شد و پس از این علم تجربی به رسمیت شناخته می شود و تحولاتی در این علم وجود می آید، اتفاقاتی که در دوران پیشامدرن دیده نمی شد. بدین سبب چنین انسانی که خودش را دارای حق می داند، به خودش حق نظر دادن و طلب دلائل برای ادعاهای دیگران می دهد.
این استاد عرفان در خصو ص ارتباط و نسبت میان انسان معاصر و شخصیت هایی مثل حضرت علی (ع) توضیح داد: از وقتی که آدمها خودشان را باور کردند دو جریان پیدا شد؛ یکی اومانیزم افراطی که نیچه هم همان جمله معروف «خدا را کشتند» را مطرح می کند و انسان خودش را جای خدا می داند و در همه عرصه ها تغییراتی به وجود آمد بطورمثال جریان پوزیتویست شکل گرفت و امثال اینها. جریان دیگر به حرمت انسان باور داشتند اما همچنان رفتار متعادل داشتند مثل کی یرکگارد که انسان در هرمرتبه ای قرار بگیرد بی نیاز از سپهر ایمان نیست.
مهدوی با تاکید براینکه مدافع جریان دوم است اظهار داشت: من مدافع جریان دوم هستم. جریان هایی که به حرمت انسان و خرد آن اعتقاد دارند ولی درعین حال معتقدند که انسان از حالت معنوی هم بی نیاز نیست. اتفاقات قرن بیستم نشان داد که انسان وقتی جای خدا می نشنید هزاران مشکل و بدبختی تولید می کند. حتی نیچه هم وقتی می گوید «خدا مرده است» از این جریان خوشحال نیست و با تلخی از این حرف سخن می گوید.
دیانی سپس پرسید که اگر خدا جای انسان بنشیند و کمااینکه چنین اتفاقی هم افتاد چه اتفاقی می افتد:
استاد دانشگاه شهید بهشتی پاسخ داد: من از طرفداران عقل مدرنم و طرفدار این هستم که آدمی باید جرات فهمیدن داشته باشد و دنبال انقیاد و سرسپردگی انسان نیستم. اما وقتی ضعفهای خودرا نبینیم یواش یواش عادت می نماییم پایمان را از گلیممان درازتر نماییم و پایمان را به گلیم دیگران ببریم و طبیعت را بیش از آنچه که هست تحت آزار و اذیت قرار دهیم. چون آدم وقتی خدا شود می خواهد دیگر هیچ مانعی سرراهش نباشد و ناگهان طغیان می کند. چون فقط می خواهد و دنبال تحقق خواسته هایش و تطمیع نیازهایش است.
من به انسان مدرن و عقل مدرن باور دارم و معتقدم بهترین شیوه های زندگی کردن شیوه های زندگی دموکراتیک است و هیچکس از قانون بالاتر نیست بدین سبب من سنت گرا و غرب ستیز نیستم اما مشکلات اخلاقی دنیای مدرن را باید جدی گرفت. یکی از عالی ترین پیام ادیان این بوده که در عین این که کوشش کردند که به آدمی بگویند تو بزرگ و کریمی کوشش کردند به آدمی بگویند که حدت را نگه دار. تو بزرگی اما در حد خویش.
مهدوی با اشاره به این که من به امام علی (ع) بعنوان یک شخصیت فرزانه نگاه می کنم بیان کرد: به نظرم متن قرآن هم یک نوع هشدار و تلنگری است برای پیش بردن بهتر زندگی آدمی. من معتقدم که امام علی (ع) شخصیتی است که بعد از حضرت ابراهیم (ع) روح پر از عشق و شفقتی دارد و توجهش نسبت به انسان ها بسیار بالاست. سه خاصیت حضرت ابراهیم یعنی درایت و خردمندی، شفقت و مهربانی و والایی نفس یا صبوری را حضرت علی (ع) داراست. امام علی (ع) بعنوان یک انسان فرزانه از آدمها هم می خواهد که این ابعاد را انسان ها در وجودشان احیا کنند.
وی اضافه کرد: انسان امروز گرفتار نوعی اضطراب و بیقراری است و اگر امروز حرفهای شوپنهاور اینقدر در سراسر دنیا فراگیر شده بدین سبب است که آدم امروز خودش را خسته و ملول می بیند و از لحاظ روحی آشفته است انگار دنیا را به دست آورده ولی برایش کافی نیست. به نظرمن صرف تاکید براخلاق مشکلات را حل نمی کند وباید نحوه نگاه آدمیان تغییر کند. آدم امروز یک موجود مصرفی، کمی و محاسبه گر شده است و خوشی های دنیا بر خوبی ها غلبه کرده است یعنی مردم انقدر که به فکر خوشی و لذت هستند به فکر خوبی نیستند در صورتیکه باید بین خوبی و خوشی تعادل باشد. بزرگترین دغدغه انسان امروز به دست آوردن لذت بیشتر است در حالی که ما باید دنبال سپهر بیشتری از لذت و خوشی باشیم. ضمن این که من معنویت بدون حضور خداوند را باور ندارم. برآمدن از خوشی های درونی به انگیزه عمیق بلند نیاز دارد و دقیقاً اینجاست که به چیزی بیش از اخلاق نیاز داریم.
مهدوی در ادامه اشاره کرد: امام علی (ع) یکی از آدم های بزرگ و شخصیت های نادری است که برای کندن از این زندگی ملال آور و خواب گران خیلی می تواند به ما کمک نماید. در یکی از خطبه های نهج البلاغه ایشان می فرمایند: عرصه سیاست و خلافت برای من از عطسه بز حقیرتر است چون من چراغی هستم در دل ظلمت.
دیانی در ادامه درباب مقوله ایمان و مرگ و نسبت این دو با انسان معاصر از مهدوی پرسید و وی توضیح داد: ایمان وقتی به وجود می آید که از جانب آدمی اشتیاق باشد و در ایمان تمامی وجود آدمی درگیر می شود و یک رویداد اعجاب انگیز اتفاق می افتد. جایی که درد و عطش نیست ایمان اتفاق نمی افتد. چنین ایمانی با تردیدهای عقلانی قابل جمع است. امام علی (ع) پیام آور ایمان به این معناست. یعنی مخاطب را دعوت می کند که اگاهانه به این عرصه قدم بگذارند. الهیات و انسان شناسی امام علی (ع) متفاوت می باشد. من شیعه مراسم های مختلفی برای ایشان برگزار می کنم ولی با الهیات و انسان شناسی واقعی ایشان آشنا نیستیم. پس اگر بخواهیم جمع بندی نماییم که چرا به امام علی (ع) نیاز داریم؟ بدین سبب که فرزانه ای است که راه آسمان را نشان میدهد و می تواند به ما انگیزه دهد که از این زمین خاکی ملال آور بالاتر رویم. گمشده انسان امروز، الهیات امام علی (ع) است.
این استاد دانشگاه در ادامه به خطبه ۱۰۸ نهج البلاغه اشاره نمود و اظهار داشت: ایشان گفتند که وقتهایی که خیلی گرفتار و مضطر هستید و همه تو را طرد کردند خدایی هست که مَفْزَعُ کُلِّ مَلْهُوف. (ذَلیل، وَ قُوَّةُ کُلِّ ضَعیف، وَ مَفْزَعُ کُلِّ مَلْهُوف. مَنْ تَکَلَّمَ سَمِعَ ذلیل، و قدرت هر ناتوان، و پناهگاه هر ستم رسیده است. سخن هر سخنگو را. من سرسختانه اعتقاد دارم که مولانا نهج البلاغه می خوانده است و هیچ تعصبی هم در این زمینه ندارم. می دانم حنفی است اما خیلی به امام علی (ع) عشق می ورزد.
مهدوی بیان کرد: از دید امام علی (ع) همه زیبایی از خدا سرچشمه گرفته است. به چنین خدایی می توان ایمان و اعتماد کرد. همین طور به عقیده این امام فرزانه، خدا بهترین برآورده کننده آرزوست. در حقیقت خدای علی (ع) یک خدای زیباست که می توان به آن اعتماد کرد و در همه تنگناهای زندگی کنارت هست و می توان به آن امید داشت. چنین الهیاتی، الهیات گمشده ماست و ما باید برای این الهیات دل ببنیدیم. چنین خدایی به زندگی معنا می دهد و امام علی (ع) پیام آور چنین الهیات دلنشینی است که بشر امروزی خیلی به آن نیاز دارد.
وی در آخر به بحث درباره مرگ اندیشی پرداخت و اظهار داشت: نمی توان به مرگ نیندیشید. تفکر مرگ گریزی برای انسان خیر نیست و فرار از اندیشیدن به مرگ به کیفیت زندگی لطمه می زند. در جهان امروز انسان از ا ین جهت به مرگ نمی اندیشد که نگران به هم خوردن خوشی ش می شود و دلیلش هم این است که تصویری که از مرگ ارائه دادیم، رعب آور است. دائم گفتن از عقرب، نیش زدن، اژدها و فشار قبر و اینها مرگ را برای ما یک مقوله ترسناک کرده است. به بیان دیگر نگاه ما به مرگ یا خرافیست یا زندگی ستیز. امام علی (ع) معتقد می باشد که یک روش تربیتی برای بهتر شدن زندگی این است که زیاد به مرگ فکر کنید. ایشان نه تصویر هولناکی از مرگ ارائه می دهد و نه از زندگی بیزار بود و با لذت بردن و خوشی مشکل داشت. ولی می گفت در عین لحظه لحظه لذت بردن از زندگی به مرگ هم فکر کنید چون وقتی می میریم تازه بیدار می شویم. مرگ، گام نهادن در یک جهان خرم و درآغوش گرفتن خداست و وقتی می میرم تازه بیدار می شوم. هایدگر هم می گوید که مرگ یک امکان است برای «دازاین» به جهت اینکه بدانی یک انسان اصیلی. علاوه براین یاد مرگ، نخوت و خودخواهی را از بین می برد و در پایان این که امام علی (ع) با یاد مرگ مسئولیت اخلاقی را تقویت می کند.
این مطلب را می پسندید؟
(0)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب