عضو هیئت علمی دانشگاه شهید بهشتی مطرح كرد؛
حوزه علمیه قم قرار بود ناظر بر سیاست باشد، نه متصدی سیاست
به گزارش بلک بلاگ آیت الله سیدمصطفی محقق داماد اظهار داشت: حوزه علمیه قم قرار بود ناظر بر سیاست باشد، نه متصدی سیاست و موفقیت هایی هم به دست آورد، اما از آنجائیکه این شرط عمل نشد، گرفتار صدمه شدیم.
به گزارش بلک بلاگ به نقل از مهر، با همکاری انجمن اندیشه و قلم خانه اندیشمندان علوم انسانی نشست «صدسالگی حوزه قم و مسائل جامعه ایران» با نگاهی به کتاب «صد سالگی حوزه قم» رسول جعفریان روز گذشته در خانه اندیشمندان علوم انسانی برگزار گردید.
آیت الله سیدمصطفی محقق داماد ضمن اشاره به مقطع و علل تاسیس حوزه علمیه قم اظهار داشت: این حوزه قرار بود ناظر بر سیاست باشد، نه متصدی سیاست و موفقیت هایی هم به دست آورد، اما از آنجائیکه این شرط عمل نشد، گرفتار صدمه شدیم.
این عضو هیئت علمی دانشگاه شهید بهشتی در نشست «صدسالگی حوزه قم و مسائل جامعه ایران» که به همت انجمن اندیشه و قلم و خانه اندیشمندان علوم انسانی برگزار شد، اظهار داشت: آیت الله بروجردی حوزه را در مقابل حکومت با هرمشکلی اداره کرد اما امروز یکی از اشکالات حوزه این است که وابسته به دولت و حکومت شده است.
به گفته نوه موسس حوزه، حاج شیخ عبدالکریم حائری به سبب آنکه جایگاه روحانیت در جامعه را رو به تباهی دید در قم ماند و تاکید داشت حوزه ای مبتنی بر عقلانیت، علم و اخلاق شکل دهد و بر عدم دخالت حوزه در سیاست تاکید داشت و توانست بار دیگر روحانیت را در قلب مردم جای دهد.
او با اعلان اینکه مکتب قم، مکتب اجتهاد و اعتدال بوده، اضافه کرد: آیت الله بروجردی افرادی را که کارهای تند می کردند، از حوزه بیرون کرد و گفت این تندی ها نباید باشد و حوزه جای درس و تحقیق و اعتدال است، نه سیاست. اما این مشی آقای بروجردی چنان قدرتی برایش ایجاد کرد که دستگاه حاکم از ایشان می لرزید و از یک کلمه او متاثر می شد.
محقق داماد ضمن اشاره به خاطره ای از پدرش (آیت الله داماد) افزود: آقای بروجردی سیاستمداران را خصوصی نمی پذیرفت و پدرم و حاج آقا روح الله (امام) را هم دعوت می کرد. همچون وقتی دکتر اقبال، نخست وزیر وقت خدمت آقای بروجردی رسید و گفت شاه گفته به آقای بروجردی سلام رسانده و بگویید کشورهای مثل ما اصلاحات ارضی کرده اند و ما هم باید این کار را انجام دهیم، آقای بروجردی گفته بود به ایشان بگویید آنها اول کشورشان را جمهوری کردند بعد اصلاح ارضی کردند. تا این جمله را گفت، اقبال کلاهش را برداشت و رفت و تا آقای بروجردی زنده بود، این اقدام انجام نشد. این صحبت یک مرجع در دوره شاهنشاهی بود که ناظر بر سیاست بود بدون این که دخالت داشته باشد.
این استاد فقه و حقوق اضافه کرد: در دوران آشیخ عبدالکریم تنها یک نفر از حوزه به دستگاه حکومتی رفت و کارمند ثبت اسناد شد. چون طلاب با قناعت و مناعت قرار بود استقلالشان را حفظ کنند و بنده بعنوان یک طلبه کوچک هم اکنون هم با پول گرفتن حوزه از دولت مخالفم و این اشتباهی بود که آقای سید محمد خاتمی با تصویب بودجه دولتی برای حوزه آنرا آغاز کرد.
انگیزه آیت الله حائری از تاسیس حوزه قم
محقق داماد با اعلان اینکه حکمت اولیه تاسیس حوزه باید مورد پژوهش قرار گیرد، توضیح داد: پس از حضور ایشان در قم نامه ای از میرزای شیرازی کوچک به ایشان نوشته شده که من پیر شده ام و حوزه رئیس ندارد و به نجف بیایید. اما شیخ به ایشان نوشته بودند من اوضاع ایران را در تباهی می بینم و چاره ای برای آن نمی بینم مگر این که حوزه ای در اینجا تاسیس شود و این حوزه موفق باشد که جلوی این تباهی را بگیرد.
او با طرح این پرسش که «این تباهی چیست؟» افزود: آن زمان ۱۳ سال از اعدام شیخ فضل الله گذشته و تمام اوضاع ضد روحانیت بود. کسی باور نمی کرد کار به جایی برسد که عالم بزرگی چون شیخ فضل الله اعدام شود. حاج شیخ به این نتیجه می رسد که اگر حوزه ای تاسیس شود که سواد و فضل و اخلاق در آن باشد و از سیاست جدا باشد، روحانیت باردیگر در قلب مردم وارد می شود.
استاد حوزه علمیه خاطرنشان کرد: ایشان معتقد بود که اگر طلاب وارد سیاست شوند باردیگر همان بدنامی ایجاد می شود و پس از این چهل سال ما درستی تحلیل ایشان را می بینیم.
محقق داماد به برخی خصوصیت های موسس حوزه نظیر منع طلاب از ازدواج موقت، دعوت مدرس زبان فرانسه برای آموزش طلاب و کوشش برای تدریس فلسفه در حوزه، به رغم فضای ضدفلسفه آن زمان اشاره نمود و اضافه کرد: یکی از ویژگهای شیخ توجه به ادبیات فارسی بود و حتی در شبهای ماه رمضان در حجره کتاب نظامی گنجوی می خوانده است. زمانی که امام خمینی (ره) شعر می گفت، برخی طلاب مقدس به ایشان می گویند چرا باید یک روحانی غزل بگوید؟ ایشان می پرسند مگر حاج آقا روح الله چه گفته؟ می گویند گفته است «سزد ز دانه ی انگور سبحه ای سازم / به عزم رفتن میخانه استخاره کُنم». حاج شیخ می گویند به ایشان بگویید در کار خیر حاجت هیچ استخاره نیست.
حجت الاسلام رضا مختاری: شورایعالی حوزه علمیه قم داوطلب رد بودجه دولتی شود
حجت الاسلام والمسلمین رضا مختاری با اعلان اینکه چالش حوزه قم پیش از انقلاب تهدید توسط حکومت برای فروپاشی بود، تصریح کرد: چالش امروز حوزه حفظ استقلال آن است و معتقدم شورایعالی حوزه باید پیشقدم شود و اعلام نماید بودجه دولتی دریافت نمی نماییم.
استاد حوزه علمیه قم در نشست «صد سالگی حوزه قم و مسائل جامعه ایران»، گرفتن بودجه از دولت را یکی از عوامل تضعیف حوزه دانست و اضافه کرد: وقتی نمی توان افکار عمومی را در اینباره اقناع کرد، سبب بدبینی شده و ضرر دریافت بودجه از نفع آن بیشتر است. هم اکنون هم اغلب طلاب در وضع معیشتی بسیار سختی هستند، اما راهش این نیست.
وی افزود: البته وجوه مرکز خدمات حوزه در ارتباط با بیمه درمانی است که به همه مردم هم تعلق می گیرد. حوزه خواهران هم مثل یک دانشگاه است که دولت به آن بودجه می دهد. اما مشکل اصلی دریافت بودجه شورایعالی حوزه است که باید جایگزین شود و راهش این است که این شورا پیشقدم شود و اعلام نماید که بودجه را دریافت نمی نماییم و کمک های مردم و خیرین جایگزین آن شود.
این پژوهشگر تاریخ علما در بخش دیگری از سخنانش اظهار نمود: آغاز تاسیس حوزه قم با فداکاری سه مرجع تقلید وقت قم محقق شد که هر سه بعد از دیدار با حاج شیخ عبدالکریم حائری فهمیدند ایشان اعلم است و هر سه مرجعیت را رها کردند تا حاج شیخ تنها مرجع قم شود و در قم بماند. حاج شیخ اساتید بزرگی را از تهران و سایر بلاد به قم دعوت کرد و تدبیر ایشان باعث رشد و تثبیت حوزه قم شد و خیلی از علما بخاطر ایشان به قم آمدند.
مختاری افزود: بعد از وفات حاج شیخ عبدالکریم، همه نگران متلاشی شدن حوزه قم بودند، مراجع ثلاث مرحومان حجت، صدر و خوانساری حوزه را در نهایت خفقان رضاخان در سال ۱۳۱۵ حفظ کردند و آقای بروجردی را به قم آوردند و ایشان را تحکیم و تثبیت کردند. همچون امام و دو نفر دیگر از علما به آقای فلسفی نامه نوشتند که برای اقای بروجردی تبلیغ کنید و با تجار همچون پدر مهندس تاجر برای حمایت مالی از حوزه قم صحبت کنید.
وی اظهار داشت: بعد از فوت آقای بروجردی شاه به آقای حکیم تسلیت گفت یعنی مرجعیت را در قم دیگر قبول نداشت و علمای قم آقای خوانساری را از تهران دعوت نمودند که ایشان نیامد و بعد مراجع جدید در قم ظهور کردند. خوف آن زمان متلاشی شدن حوزه بود. هم اکنون باید ببینیم تقویت حوزه به چیست. هم اکنون کم شدن اعتماد مردم و از دست دادن مرجعیت حوزه قم، خطر است.
اکبر ثبوت: اخلاق، تفسیر قرآن، تاریخ و نهج البلاغه در حوزه غریب است
یک پژوهشگر تاریخ و فلسفه با اعلان اینکه اخلاق، تفسیر قرآن و نهج البلاغه در حوزه غریب است، به تشریح چالشهای پیش روی حوزه پرداخت و اظهار داشت: متاسفانه گاهی ناچاریم درباره این چالشها خودسانسوری نماییم که سبب شده مشکلات همچنان سر جای خود بماند.
اکبر ثبوت در نشست «صدسالگی حوزه قم و مسائل جامعه ایران»، نگارش کتاب صد سالگی حوزه قم را کار پرارزش استاد جعفریان دانست که باید ادامه یابد و سایر موضوعات حوزه هم بررسی شود.
وی با تکیه بر ضرورت بازبینی در متون درسی حوزه علمیه اظهار داشت: در حوزه ما تا آنجایی که اطلاع دارم تاریخ جزء برنامه درسی نیست. حتی به تاریخ اسلام و ایران و شیعه و تاریخ روحانیت درست پرداخته نمی گردد. خیلی از حوزویان سطح بالای ما حتی با زبان ادبی علماء گذشته آشنا نیستند. یکی از بزرگان حوزه که از مقامات حکومت است با استناد به کلمه «مولوی» در شعری از مرحوم نراقی گفته بود نراقی در شعر خود به مولوی طعنه زده است. کسی که با زبان ادبی گذشته آشنا باشد می داند که مولوی به معنای آخوند است. مگر بین ما و نراقی چقدر فاصله است؟ وقتی زبان ادبی او را نمی دانیم به جای متنبه شدن وسیله ای برای تعریض به صاحب مثنوی پیدا می نماییم. یا یکی از مقامات از گفتگوی ظل السلطان با مرحوم شفتی سخن گفت، در حالیکه این دو نفر اصلاً با هم معاصر نبوده اند.
ثبوت همچون کمبودهای حوزه را این دانست که تاریخ جهان، تاریخ ادیان، تاریخ اسلام، تاریخ ایران وحتی تاریخ حوزه در قم کار نمی گردد یا ادبیات در حوزه به صورت تخصصی کار نمی گردد. نه ادبیات عرب و نه ادبیات فارسی در حوزه قم مورد توجه نیست، در حالیکه اندیشه و نظرات اشخاص فقط در کتابهای فقه و اصول آنها نیست بلکه در آثار ادبی و اشعار و سایر آثار هم وجود دارد و طلبه ها به آن کم توجهند.
وی اخلاق، تفسیر قرآن و نهج البلاغه را در حوزه غریب دانست و اظهار داشت: بررسی این کاستی ها در برنامه های حوزه جزء لوازم و ضروریات است.
ثبوت در ادامه با بیان فهرستی، چالش هایی که حوزه با آنها مواجه می باشد، این گونه برشمرد: چالش با علوم عقلی و فلسفه؛ چالش با آرا و نظریات متفاوت مانند کتاب حجاب مرحوم مطهری یا شهید جاوید مرحوم صالحی نجف آبادی؛ چالش اختلافات بین مراجع مختلف در حوزه بعد از مرحوم حاج شیخ که بین سه مرجع اصلی وجود داشت و با آمدن آیت الله بروجردی حل شد و پس از ایشان باردیگر شکل گرفت وچالش بین حوزه قم و نجف، چون حوزه قم فرزند حوزه نجف بود.
وی افزود: چالش دیگر امتحان گرفتن از طلاب در دوره مرحوم بروجردی بود که با مخالفت حوزه نجف همراه شد و برخی ضد آقای بروجردی موضع گرفتند و ایشان از امتحان منصرف شدند، چالش دیگر مسئله مرحوم علامه امینی بود که با طرفداران وحدت اسلامی و تقریب اختلاف داشت.
به گفته او، چالش دیگر اختلاف دو حوزه بر سر روش اجتهاد بود که در قم توجه بیشتری به حدیث وجود داشت و نجفی ها به اصول توجه بیشتر داشتند و هر دو همدیگر را تخطئه می کردند. چالش دیگر در مورد قمه زنی است. آقای بروجردی در نخستین سال خواهان حذف محرماتی شدند که به اسم عزاداری رایج شده بود. پاسخ صریح آنها این بود که ما در تمام طول سال مقلد شما هستیم اما اجازه بدهید در چند روز عزاداری مقلد خودمان باشیم.
ثبوت در انتها اظهار داشت: چالش دیگر بین مرجعیت و مقدسین بود چه در یادگیری زبان خارجی، چه در مخالفت با مقدسین و طهارت اهل کتاب که مراجع بزرگ مخالف تندروی بودند اما مقدسین گوش نمی دادند و اینها از ترس عوام پافشاری نمی کردند.
رسول جعفریان: در تاریخ نگاری حوزه قم شفافیت نداریم
استاد تاریخ اسلام و ایران، صد سالگی حوزه علمیه قم را بهترین فرصت برای صدمه شناسی و اصلاح حوزه دانست و اظهار نمود: ما باید خودمان از مخالفان حوزه دعوت نماییم تا نقدهای خویش را بیان کنند و با بازاندیشی به اصلاح و تقویت حوزه علمیه بپردازیم.
حجت الاسلام والمسلمین رسول جعفریان در نشست «صد سالگی حوزه قم و مسائل جامعه ایران» که به همت انجمن اندیشه و قلم و خانه اندیشمندان علوم انسانی برگزار شد، صد سالگی حوزه علمیه را زمان خوبی برای ارزیابی عملکرد این حوزه که همزمان درگیر اندیشه و عمل بوده دانست و اضافه کرد: در وقت تأسیس سیاست حوزه حفظ خودش بود، اما زمانی که فرصت یافت، وارد سیاست شد. در تفکر و اندیشه هم، از زمان صفوی به این سمت که رابطه حوزه با حکومت های ایرانی خوب شد، نقش تغذیه گر فکری داشت. در تمام دوره صفوی و قاجار، حوزه تأمین کننده تفکر جاری جامعه بود، علاوه بر این که بخش هایی اجرایی هم در دست داشت و به هر حال، صد سال زمان خوبی برای ارزیابی جنبه های مختلف فکری و سیاسی حوزه است.
وی با اعلان اینکه حوزه علمیه قم روی بقایای یک حوزه کهن تر در قم بنا شد، این را از امتیازات دانست و اضافه کرد: قم پیشینه ای از قرن اول تا چهارم هجری از نظر تمرکز روی حدیث و علم شیعی داشت. بعد از چند قرن، مجدداً در دوره صفویه محل توجه قرار گرفت. قاجارها خیلی به آبادی آن از لحاظ مدرسه ای اهمیت دادند و در آستانه دوره جدید، این حوزه روی این سرمایه هنگفت بنا شد. قم، به سبب این که طی قرون مختلف، تنها شهری بود که همه مردمش از تأسیس تا امروز شیعه بوده اند، اهمیت داشته و این سرمایه مهمی برای حوزه بوده و هست.
استاد دانشگاه تهران تأسیس حوزه علمیه قم را معلول شرایط سیاسی خاص ازجمله شکل گیری کشور جدیدی به نام عراق با مرزهای بسته به روی ایران خواند و اظهار داشت: قبلاً ایران نگاهش متمرکز روی عتبات بود، و حالا ایران باید برای خود فکری می کرد و این کار انجام شد. قم بهترین جای ایجاد یک حوزه جدید بود. مشهد دور بود. اصفهان هم قابل احیاء نبود، هیچ جا قم نمی شد. همه شرایط آماده تأسیس یک حوزه در ایران شده بود. رهبر آن هم مرد شایسته ای بود و این کار انجام شد. همه شرایط فراهم گردید تا حوزه بماند، آن هم در دوره مبارزه با تشیع و شعائر مذهبی. بنظر می رسد رضا شاه نمی خواست حوزه های شیعی ایران را از ریشه بکند، یک حوزه ضعیف و محدود و غیر مداخله گر در سیاست می خواست. چون می دانست بالاخره امور مردم بدون دین نمی گذرد.
وی با انتقاد از این که در تاریخ نگاری حوزه قم شفافیت نداریم، افزود: به بعضی از حقایق که بر می خوریم، جرأت گزارش کردن آنرا نداریم و گرفتار نوعی خودسانسوری هستیم. بعضی از علمای قم هم اصولاً خوششان نمی آید در باره این مسائل صحبت شود و سفارش می کنند اینها را حذف کنید. اما باید حتی از مخالفین خود بخواهیم ضعف های ما را بگویند. به نظرم تمام کتاب هایی هم که انتقاد از روحانیت است باید گردآوری نماییم و بخوانیم. سرمایه ای در قم هست که اشکالاتی هم دارد و باید آنها را برطرف کرد. حوزه نباید بی جهت از خود تعریف و تمجید کند و باید با تواضع دنبال رفع عیوب خود باشد.
این نویسنده مهم ترین مسئله را سیر برخورد حوزه با جهان مدرن و پدیده های آن دانست و اظهار داشت: ما متهمیم هر چیز جدیدی که آمده، تحریم کرده ایم. مدتها طول کشیده تا آنرا حلال بدانیم و البته اغلب هم بدون سر وصدا از کنارش رد شده ایم تا مردم فراموش کنند چه کرده ایم. حوزه باید بین اصول ثابت خود و جهان متغیر راهی پیدا کند. هم اکنون شرایطی شده که احساس می کنم حوزه از تحولات سریع دنیا عقب مانده است. ما چطور با پدیده های جدید برخورد کردیم، با دوش حمام، با بلندگو، با کفش به جای نعلین، با ماشین، با رادیو، با سینما و خیلی از مسائل دیگر و در ایام اخیر هم سخنانی درباره حرمت خرید زمین در متاورس سبب نقد استادان دانشگاه شده است.
جعفریان مسئله دیگر را برخورد با روشنفکران همچون دکتر شریعتی و دکتر سروش دانست و اضافه کرد: باید مرور نماییم ببینم چه رفتاری داشته ایم. نقاط قوت و ضعف ما در این برخوردها چگونه بوده است. در کل با تمدن غرب چه کرده ایم؟ اینها مسائل دنیای جدید است که ما پاسخ های روشنی برای آن نداده ایم و اغلب ساده انگاری کرده ایم. بحث این نیست که قبول یا رد نماییم، ما باید رفتار تاریخی خودمان را بشناسیم.
منبع: blackblog.ir
این مطلب را می پسندید؟
(0)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب