نقش نیروی هوایی ارتش در آزادسازی خرمشهر
بلک بلاگ: قوای خودی برای تصرف و عبور از منطقه عملیاتی ماووت چندین عملیات را طی 15 ماه، از شروع سال 1366 طراحی و اجرا کرد که آخرین آنها عملیات بیت المقدس 6 بود.
به گزارش بلک بلاگ به نقل از ایسنا، سرهنگ ستاد قاسم اکبری مقدم پژوهشگر سازمان حفظ آثار و نشر ارزش های دفاع مقدس ارتش، دریادداشتی نقش نیروی هوایی ارتش را در عملیات بیت المقدس تبیین کردهاست.
به گزارش بلک بلاگ به نقل از ایسنا، در این یادداشت می خوانیم:
طرح ریزی و آمادگی برای نبرد بیت المقدس بلافاصله پس از عملیات فتح المبین(۲/۱/۱۳۶۱) شروع و با سرعت و بدون وقفه ادامه یافت و یک ماه بعد از خاتمه عملیات فتح المبین به مرحله اجرا در آمد و این فاصله زمانی بین دو نبرد بزرگ، ضمن نشان دادن توانمندی ما در سرعت آمادگی برای گشایش جبهه جدید در زمانی کوتاه تر از آنچه برآورد می شد، بعنوان یک عامل غافلگیرکننده سرنوشت ساز به کار برده شد.
نبردی که تحت عنوان طرح عملیات کربلا ۳ طرح ریزی و به نام عملیات بیت المقدس با شرکت یگان های عمده از ظفرمندان ارتش و دلاورمردان سپاه و سایر نیروهای مردمی از دهم اردیبهشت ماه تا چهارم خردادماه ۱۳۶۱ به مدت ۲۶ روز در جنوب غربی اهواز انجام گرفت، یکی از درخشان ترین کارنامه های عملیاتی نیروهای مسلح جمهوری اسلامی ایران مقابل متجاوز به حساب می آید که علاوه بر اختتام دادن به ۱۹ ماه اشغال نظامی قسمتی از حساس ترین نقاط خوزستان، ضربه ای قاطع به نیروهای متجاوز عراق و توان و میل جنگجوئی او وارد آورد.
به فرمان فرماندهی کل قوا قرارگاه کربلا بصورت قرارگاه فرماندهی مشترک ارتش و سپاه در ۱۳۶۱/۱/۳۱ تشکیل و اولین طرح و دستور عملیاتی پذیرفته شده این قرارگاه برای آزادسازی خرمشهر با نام کربلای۳ منتشر شد.
دستور عملیاتی کربلای ۳ با امضای سرهنگ علی صیاد شیرازی فرمانده وقت نیروی زمینی ارتش منتشر شد و دستورات رزمی بعدی یکی بعد از دیگری به امضای سرهنگ صیاد شیرازی و برادر محسن رضایی فرمانده وقت سپاه پاسداران منتشر می شدند.
چهار قرارگاه که سه قرارگاه عملیاتی آن مربوط به نیروهای زمینی و زیر امر فرماندهی قرارگاه کربلا با اسامی نصر، فتح و قدس هر یک با دو فرمانده یکی از ارتش و دیگری از سپاه در منطقه عملیات تشکیل گردیدند و قرارگاه چهارم با نام ستاد ویژه عملیات هوایی(جنوب) و با دستور رزمی«شبح-۳»در پایگاه هوایی دزفول شروع به کار نمود.
فرمانده قرارگاه عملیات هوایی جنوب نیز بر عهده فرمانده نیروی هوایی ارتش سرهنگ خلبان معینی پور(سرتیپ و مرحوم) که با تفویض برخی اختیارات به سرهنگ خلبان بهرام هوشیار(سرتیپ و مرحوم) معاون عملیاتی نیروی هوایی داده شده بود.
قرارگاه عملیات هوایی جنوب که با دستور عملیاتی“شبح-۳” با نام «قرارگاه ویژه عملیات هوایی»هم طراز سایر قرارگاه های سه گانه فتح، نصر و قدس وارد کارزار شد و تدابیر و اقدامات زیر را اجرا نمود.
آتش پشتیبانی هوایی
طرح پشتیبانی هوایی از عملیات کربلا ۳ که توسط نیروی هوایی تهیه گردید، «شبح-۳»نام داشت. در این طرح نیروی هوایی علاوه بر وضعیت آفندی و پدافندی که در طرح عملیات کربلا ۳ وجود داشت، برای وضعیتی هم که احتمالاً نیروهای ما در حال عقب نشینی و مخاطره شدید قرار می گرفت پیش بینی های لازم را برای انجام پشتیبانی نزدیک هوایی به عمل آورده بود.
برای مراحل آفندی نیروهای خودی، در طرح مذکور روزانه ۲۰ سورتی پشتیبانی نزدیک هوایی اختصاص داده شده بود که شامل ۸ سورتی پشتیبانی نزدیک ارتفاع پایین و ۱۲ سورتی از ارتفاع بالابود.
همین طور برای مراحل پدافندی ۸ سورتی پشتیبانی نزدیک در نظر گرفته شده بود. برای وضعیتهای اضطراری و حیاتی و مخاطره شدید، روزانه ۲۰ سورتی پشتیبانی نزدیک از ارتفاع پایین منظور گردیده بود. پشتیبانی های نزدیک هوایی بنا به درخواست یگان های تکور اجرا میگردید.
دفاع هوایی و پدافند هوایی
در بخش دفاع هوایی قرار بر این بود که خلبانان هواپیماهای“اف-۱۴” از طلوع تا غروب آفتاب با احتساب سوخت گیری در هوا برفراز قرارگاه کربلا، قرارگاه های قدس، فتح و نصر پرواز کنند و از نزدیک شدن هواپیماهای دشمن به فضای منطقه عملیات جلوگیری به عمل آورند. خلبانان هواپیماهای“اف-۴ئی” و “اف-۵ئی” نیز فاصله های خالی خط دفاعی را پر می ساختند.
از طرفی سایت های موشکی «تبوک» در شمال آبادان و «بدر» در رامشیر(با کسب پیروزی ها در این عملیات به گرمدشت برده شد) و «خیبر۲» در جنوب فکه و «خیبر ۱» در جنوب غرب اهواز دفاع موشکی صحنه نبرد نیز تامین می کردند و این هواپیماها و موشک ها دفاع هوایی منطقه نبرد را بر عهده و در اختیار داشتند.
اطلاعات عملیاتی و هشدار اولیه
در این بخش کنترل آسمان منطقه عملیات و کسب اطلاعات راداری بر عهده گردان های راداری سربندر، اهواز، بهبهان و دزفول بود.
در بخش تهیه اطلاعات تصویری، عکس هوایی از پانزده روز قبل از شروع عملیات بنا به درخواست قرارگاه کربلا باید تهیه می شد که این کار انجام شده بود.
هواپیمای خفاش(هواپیمایی با تجهیزات خاص جهت جمع آوری اطلاعات) نیز که به جمع آوری اطلاعات رادیویی و دریافت سیگنالهای راداری و شناسایی الکترونیکی می پرداخت از یک هفته پیش از“روز- ر” در این عملیات کار خودرا آغاز نموده بود.
پشتیبانی رزمی
۱-در این بخش گروه های پدافند هوایی در پایگاه های سوم، چهارم، پنجم، ششم شکاری بصورت فعال کار می کردند تا مبادا دشمن به شکل غافلگیرانه باندهای پروازی و شیلترها و پناهگاه های هواپیماها را بمباران کند و مانع انجام عملیات هوایی شود.
۲- رادارهای آتشبارهای موشکی زمین به هوای“هاوک” در مناطق عملیاتی در غرب شوش به نامهای سایت کوثر و تبوک، به جنوب غربی اهواز گسترش داده شد.
خدمات پشتیبانی رزمی
خلبانان هواپیماهای ترابری "بوئینگ-۷۰۷”، “بوئینگ-۷۴۷"، "هرکولس(-C۱۳۰)" و "فرندشیپ(۲۷-F)" باید نیروهای نظامی و مردمی را از اقصی نقاط کشور به فرودگاههای اهواز، امیدیه و دزفول می رساندند تا به قرارگاه ها و خطوط مقدم اعزام گردند. این کار شبانه روزی انجام می شد. خلبانان هواپیماهای سوخت رسان“بوئینگ-۷۰۷” و “بوئینگ-۷۴۷” نیز در تمام طول روز در شمال غرب دزفول و در شمال امیدیه پرواز می کردند تا هواپیماهای جنگنده رهگیر“اف-۱۴” و “اف-۴” از آنها سوخت دریافت دارند تا سرعت در کار و پشتیبانی افزایش یابد.
علاوه بر این ماموریت، پشتیبانی های دیگری که نیروی هوایی در اختیار قرارگاه کربلا قرارداد عبارت بودند از:
۱. عکسبرداری هوایی بنا به درخواست
۲. پوشش هوایی منطقه تا اختتام عملیات
۳. حمل آماد، جابه جایی نیرو، تخلیه مجروح روزانه ۱۲ سورتی با هواپیماهای (سی ۱۳۰)
۴. حمل نیرو از نقاط مختلف کشور به خوزستان با هواپیماهای ترابری سنگین جامبوجت ۷۴۷ و ۷۰۷
نیروی هوایی با تشکیل قرارگاه ویژه هوایی به فرماندهی مرحوم سرهنگ خلبان بهرام هوشیار در دزفول بمنظور هماهنگی هر چه بهتر و سریع تر اجرای پشتیبانی های هوایی اقدام نمود و پایگاه های چهارم و پنجم(دزفول- امیدیه) نقش فعال و ارزندهای را در انجام پشتیبانی های نزدیک هوایی از این عملیات ایفاء نمودند.
عملکرد کلی نیروی هوایی در عملیات بیت المقدس
در عملیات بیتالمقدس باکار مشترک و گروهی فرماندهی پدافند هوایی و پایگاه های شکاری هوایی تعداد ۹۳۱ سورتی پوشش هوایی و مراقبت مسلحانه و اسکرامبل توسط خلبانان هواپیماهای «اف-۱۴»، «اف-۴» و «اف-۵» انجام گردید.
در طول عملیات ۱۳۰ سورتی پرواز بمباران و پشتیبانی نزدیک هوایی و۲۲ سورتی عکس برداری هوایی انجام شد.
۲۴۹۴ سورتی پرواز سوخت رسانی و ترابری هوایی، حمل مجروح و تجهیزات و رزمندگان توسط هواپیماهای C-۱۳۰، بوئینگ ۷۰۷و ۷۴۷و اف-۲۷ صورت گرفت. جمع مهمات مصرف شده بطور متوسط ۲۰۰ تن به استثنای موشک های هوا به هوا و هوا به زمین بود.
پایگاه های هوایی دزفول، همدان، بوشهر، مهرآباد تهران، اصفهان، شیراز و امیدیه با انواع هواپیماها و گروه های پدافندی کار پشتیبانی از این عملیات را به خوبی انجام دادند.
نیروی هوایی از ۱۵ روزبه شروع عملیات و تا ۱۰ روز پس از خاتمه عملیات به انجام ماموریت های محوله هوایی پرداخت.
اقدامات ویژه و سرنوشت ساز
۱-عکس سرنوشت ساز شناسایی خلأ دفاعی دشمن
روز هشتم فروردین ۱۳۶۱ فرمانده وقت نیروی زمینی شهید صیاد شیرازی دستور داد تا عکس هوایی از منطقه عملیاتی فتح المبین گرفته شود و مشخص گردد که نیروهای دشمن تا کجا عقب نشینی کردهاند، مناطق پراکندگی آنها کجاست و چه یگان هایی از خط جداشده اند. همان روز برمبنای دستور قرارگاه کربلا، ماموریت عکس برداری از منطقه عملیاتی جنوب به گردان شناسایی ابلاغ گردید.
برای اجرای این دستور یک فروند هواپیمای شناسایی «آر. اف-۴» به خلبانی سروان فریبرز غنی نژاد و ستوان یکم داود دلفانی عازم خوزستان شد و از سمت شرق دهلران وارد منطقه دشمن گردید تا ارتفاعات مرزی از موسیان تا فکه را عکس برداری کند. در آخرین لحظات عکس برداری، هواپیما مورد هدف دو فروند موش سام-۲ دشمن قرار گرفت و تعادلش را از دست داد و حالت های ناموزونی در پرواز آن دیده شد، بطوریکه همه گمان می کردند که هواپیما سقوط خواهد کرد؛ اما خلبانان فانتوم با تلاش و اراده ای قوی توانستند تعادل هواپیما را حفظ کنند. در همان لحظه موشک دیگری از منطقه شیب واقع در شمال به سمت این هواپیما شلیک شد. نیروهای عراقی و ایرانی مستقر در منطقه همه ناظر و شاهد عدم تعادل هواپیما بودند. برای بار دوم هواپیما مورد به هدف خوردن ترکش موش مهلک سام-۲ دیگری قرار گرفت و به سمت عمق هورالعظیم تغییر مسیر داد. در آن لحظه تمام نیروهای خودی به این نتیجه رسیدند که ا ین بار هواپیما سقوط خواهدنمود. هواپیمای شناسایی «آر. اف-۴» به اجبار تا جنوب غربی القرنه و شمال بصره پیش رفت و درحالی که هیچ کس باورش نداشت هواپیما سالم به پایگاه خود برگردد، خلبان شجاع فانتوم توانستند با یک چرخش سریع به سمت شرق، مسیر خودرا تغییر دهد.
به هر صورت هواپیما بعد از یک پرواز پرفرازونشیب در حالت اضطراری خودرا به فرودگاه اهواز رساند و در آنجا فرود آمد. متخصصان فنی عکس برداری هوایی فیلم های ضبط شده توسط دوربین هواپیما را برای تفسیر و گویاسازی به فرماندهی اطلاعات و شناسایی نیروی هوایی در تهران ارسال و همان شب عکس ها ظاهر شد و همراه با تفاسیر و ضمایم به جنوب ارسال گردید. هنگام بررسی عکس ها، مشخص شد که هواپیما موفق به گرفتن عکس از منطقه موردنظر نشده است؛ اما در برگشت و هنگام عبور از روی کارون، دوربین های هواپیما تصاویر واضح و بسیار مهمی را از کرانه غربی این رود از شمال دارخوین تا شمال خرمشهر گرفته اند. در قرارگاه کربلا بعد از بررسی یکی از این عکس ها، مشخص شد که دشمن در قسمتی از کرانه غربی رود کارون حضور ندارد. این عکس بسیار باارزش، موجب شناسایی یک خلأ در خطوط دشمن و تغییر در طرح ریزی عملیات و روزنه امیدی جهت موفقیت در این نبرد بزرگ گردید.
نداشتن تعادل هواپیما در راه عکس برداری و گرفتن عکس از جنوب اهواز بجای هورالعظیم و فکه در حقیقت امداد الهی بود، چون خداوند به کمک موشک دشمن، هواپیما را به محلی فرستاد که نیروهای ایرانی از تغییرات حاصل از جابجایی نیروهای دشمن در آنجا خبر نداشتند. عکسهایی که به دلیل نبود تعادل و حرکت کنترل شده هواپیما از آن منطقه گرفته شد، اطلاعات جدید و ارزشمندی را به طراحان عملیات بیت المقدس در قرارگاه کربلا انتقال داد.
به هرتقدیر تفاسیر تصاویر هوایی و داده های جدید در قرارگاه کربلا موردبررسی قرار گرفت و دقیقاً مشخص شد که دشمن (لشکر ۳ زرهی) در قسمتی از کرانه غربی رود کارون حضور ندارد. این منطقه همان جایی بود که در شب ۱۹ مهر ۱۳۵۹ قوای عراقی پل شناوری را جهت عبور از کارون (در حوالی مارد) نصب کرده بودند و در عملیات ثامن الائمه به عقب رانده شدند. پس طرح ریزی انجام و برمبنای آن می بایست پنج تا هفت پل روی کارون نصب شود تا رزمندگان را به ساحل غربی کارون برساند تا آنها بتوانند با نخستین خاک ریزها و مواضع دشمن در امتداد جاده خرمشهر- اهواز در منطقه ای به عرض ۴۰ کیلومتر و عمق ۲۰ کیلومتر برساند. البته جهت بررسی بیشتر منطقه عملیات در ایام پس از مورخ ۲۱-۱-۶۱ تا ۸-۲- ۶۱
(دور روز قبل از شروع عملیات زمینی) هواپیمای «آر. اف.-۴ ئی» در قالب دستور رزمی «ناصر»چند نوبت از منطق جفیر، شلمچه و بصره از نحوه آرایش نیروهای دشمن عکس هوایی تهیه کردند و رزمندگان ایران با ضریب اطمینان بالایی اقدام به نصب پل های شناور بر روی کارون جهت شروع عملیات زمینی نمودند.
۲-انهدام پل شناور تدارکاتی و استراتژیکی
برمبنای مأموریتی که در عملیات بیت المقدس برای نیروی هوایی تعریف شده بود، کار شناسایی و عکس برداری هم مثل همیشه از وظایف این نیرو بود. دریکی از ماموریت های شناسایی بر فراز خرمشهر، در هنگام عکس برداری با هواپیمای آر اف ۴ خلبان متوجه یک پل غوطه ور در آب که تقریباً یک متر زیرآب بود، می شود و به مسئولین نیروی هوایی اطلاع داده می شود. این پل شناور، مسیر تدارکاتی نیروهای عراقی در خرمشهر و امید اصلی آنها برای جابجایی نیروها و تجهیزات کمکی محسوب می شد. باتوجه به اهمیت حیاتی این پل، تصمیم بر انهدام آن گرفته شد.
در تاریخ ۱۷ اردیبهشت سال ۶۱ سرهنگ دوم خلبان محمود اسکندری و ستوان یکم خلبان اکبر زمانی پلی که توسط مزدوران عراقی روی اروندرود تولید شده بود و برای پشتیبانی لشکر ۱۱ ارتش عراق در خرمشهر استفاده می شد، با یک حمله بسیار دقیق منهدم کردند و در نتیجه آن ده ها هزار نفر از نیروهای عراقی به اسارت رزمندگان ایرانی درآمدند. به قول یک از فرماندهان عراقی، همه چیز داشت خوب پیش می رفت تا سر و کله آن فانتوم ایرانی پیدا شد. مرحوم سرتیپ خلبان محمود اسکندری از خلبانان سرشناس و زبده فانتوم در نیروی هوایی بود که حماسه های فراوانی را در کارنامه پرافتخار خدمتی خود به ثبت رسانده است.
۳-ترابری رزمندگان به منطقه عملیات
یکی از کارهای بزرگ و ویژه نیروی هوایی در پشتیبانی هوایی از عملیات بیت المقدس در شب ۶۱/۲/۱۹ صورت گرفت. نیروی هوایی با استفاده از هواپیماهای بویینگ ۷۴۷(جامبوجت) ظرف یک شب ۶۰۰۰ نفر از نیروهای رزمنده بسیجی را از مشهد به پایگاه امیدیه در استان خوزستان ترابری و جابجا نمود.
در عملیات بیت المقدس جمعاً ۴ فروند هواپیمای اف-۴ خودی مورد به هدف خوردن دشمن قرار گرفت. حدود ۵۵ فروند هواپیماهای دشمن توسط سیستم های پدافند هوایی ایران ساقط شد.
از آنجایی که بی شک پیروزیهای بزرگ، آفت های بزرگی نیز به دنبال دارد و امام خمینی(ره) به خوبی پیش بینی این افت ها را کرده بودند، فتح خرمشهر را هدیه خداوند دانستند تا نسل حاضر و نسل های آینده بدانند، فقط خداوند است که رهبر این پیروزی بزرگ بود.
رهبر کبیر و معمار انقلاب اسلامی حضرت امام(ره) فرمودند: «خرمشهر را خدا آزاد کرد» و« فتح خرمشهر، فتح خاک نیست بلکه به حقیقت فتح ارزش های اسلامی می باشد».
به دنبال متلاشی شدن سازمان رزمی و کاهش توان نیروهای نظامی دشمن در عملیات بیت المقدس، رژیم بعثی صدام برای نجات خود مذبوحانه دست به تلاش های سیاسی زد و بطور عجولانه درخواست تشکیل اجلاس شورای همکاری کشورهای خلیج فارس را نمود از کشورهای عرب منطقه درخواست کمک کرد. همین طور به دنبال تجاوز رژیم غاصب صهیونیستی به جنوب لبنان، صدام ادعا کرد که نیروهایش را از مناطق اشغالی ایران خارج میکند و با اسرائیل مبارزه می کند که این فقط جنبه تبلیغاتی داشت و عملی نشد. همین طور درخواست تشکیل اجلاس سران غیر متعهدها در بغداد را در سر می پروراند که ایران با یک عملیات هوایی با نام H-۳ با فرماندهی شهید عباس دوران آنرا برهم زد.
در راه حصول به این اهداف و پیروزیها در عملیات بیت المقدس، شهدای گران قدری همچون شهیدان خلبان جهانگیر انقطاع – حسن طالب مهر- علی امجدیان و... تقدیم انقلاب اسلامی گردید.
یاد و خاطره این شهیدان و سایر شهدای عملیات غرورآفرین بیتالمقدس و هشت سال دفاع مقدس را گرامی می داریم. و امیدواریم که رهروان صدیق و شایستهای برای آنان باشیم.
منبع: بلك بلاگ
این مطلب را می پسندید؟
(0)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب