حجت الاسلام احمد رهدار:
شهید صدر در كتاب نا جدا از شخصیت علمی ترسیم شده است
حجت الاسلام رهدار با تقدیر از زیبایی های نگارش کتاب نا اظهار داشت: شهید صدر بدون نقاط کلیدی آشنایان به این شخصیت علمی، در پرانتزی جدا از گذشته و تأثیرگذاران بر او ترسیم شده است.
به گزارش بلک بلاگ به نقل از مهر، حجت الاسلام والمسلمین احمد رهدار، رئیس مؤسسه‌ی مطالعاتی تحقیقاتی فتوح اندیشه در جلسه نقد کتاب «نا» که در انتشارات به نشر تهران، برگزار و به صورت زنده از صفحه‌ی رسمی اینستاگرام پژوهشگاه شهید صدر و صفحه‌ی انتشارات به نشر پخش گردید، اظهار داشت: زیبایی متن و احساسی که در کلمات هست سبب شده است که همه زیبایی های لازم را داشته باشد.
وی کتاب «نا» را ماندگار و خواندنی توصیف کرد و اظهار داشت: این کتاب سبب نشاط معنوی می شود و خواننده همراه با کلمات با نویسنده می آید و در متن زندگی شهید صدر قرار می گیرد.
حجت الاسلام والمسلمین رهدار با اشاره به کتاب دکتر پارسانیا با عنوان «جهان های علم» گفت: دکتر پارسانیا در این کتاب توضیح می دهد که علم سه ساحت دارد، ساحت ثبوتی که ساحت تکوین علم است که انسان همه آن تکوینیات را درک نمی کند؛ ساحت بعد ساحت ذهن است، آن بخش از مکنونات تکوین که به وسیله انسان کشف می شود و در ذهن می آِد، علم را از مرحله ثبوت به اثبات آن می کشاند و ساحت ذهن علم را شکل می دهد؛ بخشی از آنچه در ذهن ما هست در ساحت سوم علم تحقق می کند که ساحت عین است.
استاد دانشگاه باقرالعلوم (ع) افزود: آنچه در ساحت ذهن مهم می باشد و روی گزاره معرفتی ارزش می گذارد روش برهان است؛ با اینکه در ذهن از روش های جدل و مغالطه و شعر استفاده می نماییم، اما در ساحت ذهن متقن ترین روش و اصالی ترین روش، روش برهان است.
وی ادعای آقای پارسانیا را این گونه بیان کرد که: برخلاف تصور خیلی ها علم در ساحت عینیت خیلی به برهان گره نمی خورد؛ نه اینکه برهان آنجا بی اعتبار است، بلکه می گوید که برهان در کنار یک سری عوامل دیگر که مؤلفه های غیر معرفتی هستند یعنی ماهیت علم در ساحت عین، تلفیقی از مؤلفه های معرفتی و مؤلفه های غیر معرفتی است.
حجت الاسلام والمسلمین رهدار اضافه کرد: مؤلفه های غیر معرفتی مانند شهرت، موقعیت شغلی، پول داشتن، جسور بودن است؛ معمولاً در مواجهه با شخصیت های علمی، همچون علما، ساحت ذهن علما را کاویده ایم؛ یعنی در کتاب ها، ایده ها و نظریه هایشان رفته ایم، آنرا تحلیل کرده ایم و گفته ایم که خاستگاه و زمینه های تاریخی این نظریه چیست و بعد هم اگر ابتکار و خلاقیتی درباره آن عالم کشف کرده ایم از ابتکارات علمی بوده است.
رئیس مؤسسه‌ی مطالعاتی تحقیقاتی فتوح اندیشه کتاب «نا» را بیشتر از اینکه بخواهد شهید صدر استاد را توضیح دهد توضیح دهنده شهید صدر عالم معرفی نمود و اظهار داشت: این دو اصلاح تخصصی است؛ یعنی گاهی اوقات طلبه ها مشورت می کنند که چه بخوانیم، می گویم اگر می خواهی استاد بشوی یک برنامه بدهم و اگر می خواهی امام القوم بشوی برنامه دیگری بدهم.
وی توضیح داد: برای استاد شدن ابتدا رشته ای را مانند الهیات یا کلام انتخاب کنید و بعد بیست سال آنرا بخوانید، پس از ده یا پانزده سال شما در آن رشته دکتری خویش را گرفته اید، اساتید زیادی را دیده اید، کتاب های عام و خاص آن عرصه را دیده اید و چند جلد کتاب تألیف کرده اید و نسلی را هم تربیت کرده اید که از یک تا چند ده کتاب هم به جا گذاشته اید.
حجت الاسلام والمسلمین رهدار افزود: برای امام القوم شدن پیشنهادم این است که شما تا بیست سال چیزی تخصصی نخوانید، تاریخ، تفسیر، حدیث، قرآن، روایات، فلسفه، فقه و اخلاق بخوانید اگر هم خواستید پس از بیست سال در یک شاخه هم تخصص پیدا کنید منعی ندارد، در این صورت شما امام القوم می شوید.
رئیس مؤسسه‌ی مطالعاتی تحقیقاتی فتوح اندیشه با تاکید بر مطالب گفته شده خود گفت: در کتاب «نا» با شهید صدر امام روبرو بودم؛ حتی حوزه ها شهید صدر استاد را می شناسند؛ یعنی شهید صدر به مثابه یک نخبه، غیر از شهید صدر به مثابه یک انسان کامل است. نخبه را از وجه نخبگی می بینید اما انسان را از حتی خوابیدنش نظاره می کنید که حتی هیچ وجه معرفتی ندارد، اما در هر حال یک تکه ای از پازل زندگی او است. نحوه مواجهه با خانم، بچه ها، مأمورانی که به دنبال او می آیند، با شیخ نمانی وفادار، طلبه های فقیر، تجار کویتی و دیگران، همه این ها تکه هایی از پازل زندگی او است و شهید صدر برآیند همه این ها است. که شاید دیگران این خصوصیت ها را نداشته باشد.
وی مطالب کتاب «نا» درباره زندگی شهید صدر را فراتر از حاشیه بلکه متن زندگی شهید صدر توصیف کرد و اظهار داشت: اگر این موارد را در متن زندگی شهید صدر نبینیم، کل ساختمان معرفت او را نمی توانیم درست توضیح دهیم.
حجت الاسلام والمسلمین رهدار ابراز کرد: ظریف کاری های یک ساختمان در قیمت گذاری آن سهم جدی دارد؛ تمام علوم و ادبیات سنگین و رنگین، بیشتر از همه جا، در بستر زندگی شخصی فرد، مجال تبلور و ظهور پیدا می کند؛ بستر زندگی یک فرد، بستر تجلی و کاربست اندیشه های وی است.
رئیس مؤسسه‌ی مطالعاتی تحقیقاتی فتوح اندیشه در تعبیر دیگر سخنان اظهار داشت: یکی از طریق های سنجش صحت و سقم افکار، زندگی فرد است؛ اگر حرف هایش درست باشد بذر آنها باید در زندگی او حاصلی داشته باشد؛ این رابطه کامل نیست اما وثیق است.
وی در بیان یکی از علل زیبا بودن متن کتاب «نا» گفت: این کتاب به نحوی خرق عادت می کند، ما عادت کرده ایم که عالمان را با علمشان بسنجیم و کمتر عادت داشته ایم که عالمان را از عمل منتشر، پخش و جزئی شده ایشان بسنجیم؛ مجموعه چند ده سال درس خواندن باید یک جا خویش را نشان دهد که اینجا سعی شده است آنها را نشان دهد و اینجا با شخصیت واقعی شهید صدر روبرو هستید نه شخصیت خاص او.
حجت الاسلام والمسلمین رهدار اشاره کرد: خانم برادران به صورت شهودی و وجودی در صحنه ای افتاده است که صحنه را درست حکایت کرده است؛ در حکایت گری همیشه لازم نیست که علم داشته باشید؛ شاید خانم برادران این صحنه را توجه و تصور نداشته است اما کتاب موج می زند؛ کتاب آمیختی از نبوغ و هوش شهید صدر است؛ نبوغ در عرصه های علمی خویش را نشان میدهد اما هوش در جزئیات زندگی خویش را نشان می دهد؛ انتخاب و عکس العمل یا وضعیت بموقع، مناسب، متوازن، متعادل.
این پژوهشگر و نویسنده کشورمان اضافه کرد: شخصیت متوازنی از شهید صدر در کتاب «نا» نشان داده شده است که دوست داشتنی است؛ هر کس این کتاب را بخواند عاشق ایشان می شود؛ امکان دارد که یک نظریه شهید صدر را به صورت فنی بیان نماییم، اما وقتی بیان نماییم، مخاطب ما این گونه برداشت کند که خیلی سخت گفته است و ما نفهمیدیم و این آخرین ارتباط او با شهید صدر است، در صورتیکه نویسنده این کتاب گشتی روی کلیدواژه های ذهنی شهید صدر داشته است با تعمد بر وارد نشدن به آنها که ذهن مخاطب را در عالم ذهنی شهید صدر درگیر کرده است که از علل موفقیت این کتاب است.
وی در بیان ملاحظات خود درباره کتاب «نا» اظهار داشت: خانم برادران با اندیشه های تخصصی شهید صدر آشنا نبوده است و به خاطر این نا آشنایی، سر اندیشه های خاص ایشان درنگ هم نکرده است؛ گاهی اوقات می گوئیم که این اندیشه خوبی است و در گیومه هم می آورد که خاص است.
حجت الاسلام والمسلمین رهدار درباره معنای درنگ نکردن نویسنده در اندیشه های خاص شهید صدر توضیح داد: اگر از خانم برادران در وجه اندیشگی شهید صدر بخواهیم که این عالم را در پنج کلید واژه علمی توضیح دهند، احتمالاً نمی توانند؛ کلیدواژه هایی که می توانیم شهید صدر را در ذهنمان نگه داریم برجسته نشده است؛ اگر با کسی که با اندیشه های شهید صدر آشنا بود، چون شهید صدر به این دلیل برای خانم برادران و بسیاری از ما عزیز است، به این خاطر است که یک متفکر خاص دینی است، زعامت اجتماعی و دینی را هم قبول کرده است و لیاقت شهادت را هم داشته است که خصیصه اولی و خاص شهید صدر خصیصه علمی ایشان است.
رئیس مؤسسه‌ی مطالعاتی تحقیقاتی فتوح اندیشه تاکید کرد: جا داشت که درباره شخصیت علمی شهید صدر می شد که چند کلید واژه از ایشان برجسته شود که می توانسته است در سبک و سیاق کتاب جلو برود؛ برای مثال عکس ها و نگاشته های کنار عکس ها به شکلی انتخاب گردد که آن کلید واژه ها بالا بیاید. که در آن صورت علاوه بر مخاطب عموم این کتاب برای خواندن خواص خواندنی تری می شد.
این استاد علوم سیاسی ابراز کرد: شهید صدر یک جوهره و یک ذات دارد که تجلیاتی در عوارض زندگی او دارد؛ من این درنگ را خیلی پررنگ ندیدم؛ یک جاهایی کتیشن هایی هستند که نشان میدهد در ذهن نویسنده پررنگ بوده است؛ اما این کتیشن ها اینقدر زیاد هستند که باردیگر گم می شود.
حجت الاسلام والمسلمین رهدار در بیان نکته ای دیگر در نقد کتاب «نا» گفت: عقل و هوش شهید صدر در عین حال حجاب چیزهای دیگری از شهید صدر شده است؛ حق ما است که بدانیم مسیری که آمده ایم کجا کم و کجا زیاد بوده است؛ من در سرتاسر کتاب، یک جایی که نشان از نقصی از شهید صدر باشد ندیدم؛ خواستار این نیستم که حتما نقدهایش باشد و نقص هایش باشد، اما من با یک انسان روبرو هستم؛ ارزش انسان چیزی است که در کنار این خطاها دیده شود.
رئیس مؤسسه‌ی مطالعاتی تحقیقاتی فتوح اندیشه اضافه کرد: هیچ خطایی از شهید صدر در کتاب «نا» نبود که احتمال زیاد در حقیقت وجود داشته است؛ یا شما همسر محترم ایشان را استنطاق نکرده اید یا ایشان در مغناطیس عشق آن شهید است و عشق حسب روایات چشم انسان را بر روی عیوب می بندد و کور می کند؛ چیزهایی که گفته نشده است؛ کاش کمی به این فکر نماییم که اگر شهید صدر را بخواهیم انسان تر توضیح بدهیم، خطاهایش و اشتباهاتش او را شیرین تر کند.
وی در اشاره ای به کتاب «مرزبان اندیشه» درباره علامه جعفری اظهار داشت: من با کتاب های مرحوم علامه جعفری مأنوس بودم، این کتاب چیزهای دیگری از علامه جعفری به من گفت، من علامه جعفری را همواره یک فیلسوف دیده بودم؛ فیلسوف زیادی مبانی فلسفی خویش را از نهج البلاغه حضرت علی (ع) گرفته بود؛ هیچ موقع احساس نمی کردم که اگر یک زمان بخواهم از عرفان صحبت کنم سراغ علامه جعفری بروم؛ کما اینکه وقتی بخواهم از قله های فقه حرف بزنم به ذهنم نمی آید که سراغ مرحوم علامه طباطبایی بروم؛ در صورتیکه فقیه است.
حجت الاسلام والمسلمین رهدار افزود: در کتاب «مرزبان اندیشه» لایه های عرفانی علامه جعفری بیان شده است، زیاد هم بیان شده است؛ احساس کردم که خودش یک پروژه است؛ یعنی یک حیث شخصیتی است؛ در برخی از جاها احساس کردم که خاص است؛ یعنی ما در تاریخ سلوک معنوی خود کم شخصیتی داریم که یک حیث وجود بسیطشان کنده شود و راهبر یک حیث دیگر وجودشان بشود. که چنین خاطره ای را نقل کرده اند که در این کتاب آمده است.
رئیس مؤسسه‌ی مطالعاتی تحقیقاتی فتوح اندیشه در ادامه نقد خود از کتاب «نا» اظهار داشت: دوست داشتم از جلوه های خاص عرفان شهید صدر ببینم؛ برای این بزرگواران که خودشان را در علم و خدمت ممحض می کنند، هر کاری که می کنند در دستگاه الهی و حتی ذهنیت معرفتی خودشان مصداق عرفان است؛ عرفانی که اینجا می گویم مفهوم خاص و دسپلین عرفان است که چیزی است که تنها دسپلین عرفان آنرا تعیین می کند و توضیح می دهد؛ احساس کردم که آنجا نبوده است.
وی اضافه کرد: این حیث زهد شهید صدر در بسیاری از عالمان دیگر هم هست، اما شهید صدر انسان خیلی خاصی است؛ کسی که هجده سالگی درس خارج شروع می کند، در سن من از دنیا رفته است، اما در عین حال عالمی را جذب کرده است، او نیست؛ نمی دانم چرا در کتاب متن پایبند به شهید صدر است و یک قدم به عقب تر برود به سمت کسی که شهید صدر را شهید صدر کرده است؛ جز گذرا از آیت الله خوئی و امام چیزی نیست. شهید صدر جزئیات حیات خویش را با رفتن در جزئیات زندگی افراد دیگری کسب کرده است که آن آدم ها غایب هستند.
حجت الاسلام والمسلمین رهدار اشاره کرد: پیش از شهید صدر در متن پررنگ نیست و شهید صدر در پرانتز توضیح داده شده است و اینطور نیست که به بهانه خواندن این کتاب که من عاشق شهید صدر می شوم عاشق آیت الله خوئی و حضرت امام هم بشوم که این اتفاق نیفتاده بود که شاید با کمی ظرافتی که از جنس ظرافت های جای جای این کتاب این نتیجه ها هم می توانست حاصل شود.
فقها و اندیشمندان باید کتاب «نا» با مخاطب عام را بخوانند
معصومه رامهرمزی نویسنده و خاطره نگار، در جلسه نقد کتاب «نا» که در انتشارات به نشر تهران، برگزار شد و به صورت زنده از صفحه‌ی رسمی اینستاگرام پژوهشگاه شهید صدر و صفحه‌ی انتشارات به نشر پخش گردید با اشاره به جملاتی از شروع کتاب «نا» اظهار داشت: با شروع مطالعه این کتاب با مهندسی زیبای خانم برادران، وارد جهان یک مرد نابغه، نخبه و یکی از بزرگترین علمای جهان تشیع می شویم.
این نویسنده شروع و آخر این کتاب را شبیه به هم و جذاب عنوان و اظهار نمود: خانم برادران درباره این شروع و آخر طعنه ها و نقدها خواهند شنید.
وی بررسی کتاب را از دو منظر محتوا و ساختار، فرم و شکل کار تقسیم بندی کرد و اضافه کرد: از نظر محتوا به قطع کاری است که باید می شده است و یکی از غفلت های فرهنگی ما است که بسیار دیر انجام شده است؛ هرچند چنین کارهایی بوده است اما باید بیشتر سراغ این موضوعات و سوژه ها رفت، چون جامعه به شدت به این موارد نیاز دارد.
رامهرمزی درباره محتوا افزود: یعنی هر سوژه و موضوعی باید نسبت و رابطه ای با نویسنده داشته باشد؛ تجربه و توان خانم برادران می توانسته است او را گزینه ای برای نوشتن این کار معرفی نماید که انتخاب بسیار شایسته ای بوده است؛ چون ما با شخصیتی روبرو می باشیم که فراتر از عالم بودن، یک شخصیت تفکر محور است، یک شخصیت مسأله محور و نخبه است؛ شخصیتی بسیار خاص است و کار برای این شخصیت کسی را می خواهد که قدر این تفکر را بداند و تفکر برایش جایگاهی ویژه داشته باشد. ازاین رو این انتخاب بسیار درست و شایسته بوده است.
این نویسنده در بیان نکته ای دیگر در بحث محتوا ابراز کرد: نثر روان و گویای کتاب، چینش به ظاهر ساده اطلاعات، خواننده را به این سو تفاهم نیاندازد که ساده نوشته شده است؛ فاصله تا مبحث حدود نیم قرن است که این کار را بسیار دشوار می کند؛ این کتاب محصول مطالعه و اندیشه در متون و اسناد بسیاری بوده است و این فاصله زمانی و جغرافیایی دست نویسنده را از دسترسی به خیلی از ابزارهای پژوهشی بسته نگه می دارد.
وی اضافه کرد: راحتی در خوانش و آسانی درک معنا در متن به سادگی به دست نمی آید و متن به سادگی صیقل نمی خورد و شفاف نمی شود؛ در هر متنی که ساده تر خوانده می شود کار دشوارتری انجام شده است و سختی های بسیار زیادی را پشت سر گذاشته است. تا بتوانیم در ۲۱۶ صفحه جهان شهید صدر را تجربه نماییم.
رامهرمزی محتوا را از منظر تربیتی و الگوپردازی متن موفقی ارزیابی کرد و اظهار داشت: در این موفقیت خانم برادران، آقای مؤذنی، خانم نقوی، خانواده صدر، همسر صدر که در مقدمه خانم برادران به ایشان اشاره نموده است، همه در این موفقیت سهیم هستند؛ کتاب هایی که نویسندگان قبل نوشته اند، همه کمک کرده است که ما الگوی یک مرد بزرگ را در کتاب ببینیم.
این نویسنده به مواردی از این کتاب که توجهش را جلب کرده است و بعنوان یک خواننده از خود پرسیده آیا می توان مانند صدر بود اشاره کرد: می توانم مانند او متفکر باشم، چون صدر مهربان بودن با خانواده، چون صدر عاطفی بودن با شاگرد، چون صدر فکر کردن، وقت گذاشتن برای مطالعه، ساده زیستن، بی اعتنایی به دنیا، شجاعت، فداکاری برای جهان بهتری که آرزوی صدر است و می خواهد به آن برسد.
وی بحث عاطفی بودن و عاشق بودن شهید صدر را مورد توجه قرار داد و اظهار داشت: شاید برای برخی چنین توجهی به شهید صدر خوش نیاید؛ اشتباه رایجی در جهان پیرامونی ما است که همیشه فکر می نماییم آدم های بزرگ را باید تنها از منظر توانایی های سیاسی، اجتماعی و علمی بررسی نماییم، در صورتیکه ارتباط با انسان های دیگر، بحث هایی که در مسائل تربیتی و زندگی عادی وجود دارد بسیار بسیار مهم می باشد.
رامهرمزی درباره توجه به تمام ابعاد زندگی علمای سلف اظهار داشت: در کتاب های دیگر کمتر دیده ام بنویسند که فلان عالم چگونه کنار سفره می نشسته است، ارتباطش با همسر و خانواده اش چگونه بوده است؛ ولی در این کتاب به جهان صدر وارد شده ایم، چون ابعاد دیگر زندگی شهید صدر را هم می بینیم که مانند زنجیر به هم متصل شده اند و ارتباط دارند.
این نویسنده خصائل انسانی را بسیار مهم ارزیابی کرد و اظهار داشت: علاقمند بودم که نویسنده در مقدمه بگوید نامه هایی که از صدر نوشته شده است، آیا برگردان فارسی محض است یا برداشت های نویسنده از نامه هایی است که به به شاگردان، استاد یا دیگران که به آنها عشق می ورزد نوشته شده است.
وی این کتاب را سبک زندگی اسلامی از شهید صدر توصیف کرد و گفت: نیاز امروز ما است که سبک زندگی بزرگان را ببینیم؛ این سبک زندگی است در فرهنگ تأثیرگذار است.
رامهرمزی علت موفقیت کتاب «نا» را تنها محتوای اصیل و ماندگار آن ندانست و اظهار داشت: کتاب های زیادی داریم که محتوای بسیار خوبی دارد اما موفق نیستند؛ نکته هایی در فرم، زبان و ساختار کتاب است که سبب موفقیت این کتاب شده است.
این نویسنده کتاب نا را برخوردار از زبان روز ارزیابی کرد و اضافه کرد: این کتاب زبان سنتی و کلیشه و شعاری ندارد؛ داستان به شکلی زنجیروار حوادث را به هم گره زده است؛ تنوعات موضوعات تاریخی، سیاسی، انتفاضه عراق، انقلاب ۵۷ و مسائل بسیار دیگری در کار وجود دارد؛ ارتباط دو عموزاده و مسائل خانوادگی و دیگر مسائل مانند فرشی زیبا طوری به هم بافته شده است و رنگارنگ می نماید که هر کس در جای خود دیده می شود.
وی افزود: درستی ساختار و ظرافت معنا و زبان در کنار هم توانسته است یک محتوای خوب را عرضه بدهد؛ ظرفیت های زبانی در ساحت معنا بسیار زیاد است؛ هم آوایی کلمات، ضرب آهنگ جملات، همه نشان دهنده توانایی خانم برادران در شناخت از کلمات و واژه ها است.
رامهرمزی در نگاه منتقدانه خود اظهار داشت: این سرعت و ریتم تند کتاب و آمدن همه حوادث در کنار هم یک نقد جدی در متن است؛ شاید باید آرام تر بود یا کتاب دو جلدی می شد یا تعداد صفحات بیشتر می شد؛ البته که خانم برادران کتاب های حجیم نمی نویسند و اطلاعات کم بوده است؛ فاصله زمانی و جغرافیایی بسیار بوده است؛ فرصت را مغتنم شمرده اند و از هر آنچه بوده است بهره برده اند و چیزی را کم نگذاشته اند.
این نویسنده نقد خویش را از منظری نقطه ای قوت دانست و ابراز کرد: من در کتاب «نا» با اقیانوسی روبرو هستم که در عین حال که عمیق است، اما به خاطر شفافیت می توان کف آنرا دید؛ متن بسیار سوال و ابهام دارد، اما خواننده در همانجا که با سوال روبرو است در معنای متن به زحمت نمی افتد، یعنی برای فهم دشواری ندارد و به حتم اتفاقی در این کتاب افتاده است که شاید برگرفته از روح بزرگ شهید صدر و نیت خوب نویسنده است که این کتاب خواننده را وادار می کند که فکر و مطالعه کند تا به پاسخ سوالات خود برسد.
وی پیشنهاد داد: در کتاب های مهمی مانند کتاب محمد باقر صدر، می توانیم مستند داشته باشیم، می توانیم آرشیو اطلاعاتی و داده ای داشته باشیم؛ در کنار این کتاب یک توضیح نامه یا برطرف کننده ابهامات را داشته باشیم.
رامهرمزی احتمال داد: شاید نویسنده نخواسته است کتاب از روایت داستانی و زنجیره وار که با وجود حوادث بسیار، قصه تا آخر نقطه اشتراک متن است و خواننده را با خود می کشد، نمی خواستند که این کتاب به شکلی در آید که به تاریخ شفاهی یا خاطره گویی نزدیک شود؛ یعنی سرگذشت نامه نویسی در این متن، شکل، ساختار و محتوای آن حفظ شود، تا مخاطب عام به سادگی این کتاب را بخواند؛ چون ضمائم و پاورقی های زیاد کتاب را برای پژوهشگران نشان می دهد، اما اینجا کتاب توانسته است در محتوا، شکل و ظاهر، با عکس ها و تعابیر زیبا توانسته است مخاطب عام را جذب نماید.
این نویسنده با قاطعیت بیان نمود: علما و مجتهدین باید این کتاب را بخوانند؛ آنها که مسئول آگاه سازی و آموزش معارف دینی مردم هستند باید این کتاب را بخوانند؛ یعنی یکی از مخاطبان جدی کتاب آنها هستند؛ که ببینند یک عالم چگونه دغدغه آگاه سازی جامعه خویش را دارد، و این مورد چقدر برای او مهم می باشد که جان خویش را برای این مورد فدا می کند.
وی جمله «فقه پردازی منهای شناخت انسان معاصر یک پرداخت ناقص و نارسا و ناکافی است» را مورد توجه قرار داد و اشاره کرد: این جمله برای فقهای ما بسیار کلیدی است؛ جملات دیگر بسیار زیبا و کلمات زیبای دیگری وجود دارد که فاطمه و شهید صدر از دو فرهنگ و دو جغرافیا با هم باید زندگی کنند و عشق این ها را یکی کند؛ در جایی محمد باقر صدر می گوید که یکی باید از جان می گذشت و جلو می افتاد که این مردگی عادی شده را تکان بدهد؛ واقعاً این جملات به یاد می مانند، مانند دیالوگ های بعضی فیلمهای سینمایی که شاید شما فیلم را فراموش کنید، اما دیالوگ ها به یادتان می ماند.
رامهرمزی با یادآوری کتاب «هفت روایت خصوصی امام موسی صدر» نوشته خانم جعفریان اظهار داشت: خانم برادران و جعفریان دو بانوی اهل تفکر، توانستند با کتاب های خوبی که نوشتند، دو شخصیت بزرگ جهان تشیع را به ما و جامعه معرفی کنند و هر دو در این راه سختی های زیادی کشیدند که باعث افتخار بانوان جامعه ما هستند که احیاگر اندیشه بزرگ خاندان صدر شدند.
کتاب «نا» تنها بابی برای ورود به زندگی شهید صدر است مریم برادران نویسنده کتاب «نا» در جلسه نقد این کتاب که در انتشارات به نشر تهران، برگزار شد و به صورت زنده از صفحه‌ی رسمی اینستاگرام پژوهشگاه شهید صدر و صفحه‌ی انتشارات به نشر پخش گردید از نقد این کتاب ابراز خوشنودی کرد و اظهار داشت: بیشتر از آنکه به فکر پاسخ گفتن به نقدهای انجام شده باشم، این نقدها مرا به یک بازبینی در خود و اندیشه هایم وا می دارد و امیدوارم بتوانم در نوشته های آتی خود مطالب مفیدی که می آموزم را به کار ببرم که این نقدها سبب رشد بنده خواهد بود.
وی درباره اینکه چرا شهید صدر به اندازه ای که انتظار داریم معمولی نیست و باید رفتارهای عادی تری از او ببینیم اظهار داشت: این یکی از سوالات بنده هم درباره شهید صدر بوده است که مدام این سوال مطرح می شد که در مقدمه هم تلاش کردم که محدودیت ها و شیوه کار خویش را بگویم تا قضاوت خواننده را منطقی تر کنم همین بود؛ من تنها با اسناد و گفت وگوی خودم با پژوهشگاه مواجه بودم و حتی گفتگو با فاطمه خانم خیلی محدود بود و تلاش کردم از محدودیت های خود حداکثر استفاده را ببرم.
برادران اشاره کرد: آنچه که به دست آوردم همین بود که عرضه شد، هرچند در حد امکان تلاش کرده ام که صدر یک انسان خیلی طبیعی باشد؛ همانطور که گفته شد، هنوز در جامعه ما ورود به زندگی شخصی علما خوشایند نیست؛ منتها جاهایی تلاش کردم که این کار را آنقدر که اطلاعاتی داشتم انجام دهم.
نویسنده کتاب «نا» مثال زد: جایی که اسباب کشی می کنند و صدر گوشه ای نشسته است و کار خویش را می کند؛ یکی از سوالات این بود که این نشان دهنده مشارکت نکردن این فرد نیست؟ و این بد نیست؟ من گفتم که این بوده است و باید باشد. دغدغه های ذهنی او برایش اولویت است، کما اینکه وقتی به ماه عسل می رود همچنان همین است و خود صدر است و اولویت هایش با همسرش متفاوت می باشد.
وی اظهار نمود: جایی چنین رگه هایی وجود دارد که خود بنده به این مسائل نقد دارم؛ یک جاهایی با شهید صدر درگیر می شدم، حتی در لوزی پختنی که همسرشان داشتند و خیلی خوشحال شدم که همسرش برنده شد، چرا همیشه باید حرف شهید صدر باشد؟ با همه مهربانی که دارد روی اصول خود می ایستد که خیلی جاها در زندگی عادی ما خیلی خوشایند نیست؛ زندگی این افراد خیلی هم آسان نیست؛ این زهد در زندگی عادی اصلاً راحت نیست.
برادران با ابراز تأسف از اینکه نتوانسته است به اطلاعات بیشتری نائل شود اشاره کرد: بسیار طبیعی است که نقد به این کتاب زیاد باشد، و من باید این نقدها را بپذیرم؛ شاید اگر نگاهم را بر این می گذاشتم که هدفم صدر شناسی و معرفی این شخصیت است، زمانم را باز می گذاشتم و قصه چیز دیگری می شد؛ زندگی حرفه ای من با چنین قسمتی از زندگی تفاوتی دارد؛ وقتی وارد نوشتن می شوم محدوده هایی برای خودم تعریف می کنم، علاوه بر اینکه محدوده های خودم، این را بر قصه بار می کند.
نویسنده کتاب «نا» درباره خود اظهار داشت: من سیاسی نیستم، سیاست را بلد نیستم، سیاست را نخوانده ام، ازاین رو وقتی سراغ افرادی می روم که یک مقدار جنبه سیاسی دارند، خیلی راحت به مخاطب خود می گویم و خودم ابا دارم وارد این محدوده شوم؛ دغدغه های من فرهنگی، اجتماعی و شخصیتی است و قبول دارم که سیاست خیلی بحث مهمی است؛ من شهید صدر را نخواندم، و یکی از چیزهایی که برای من مهم بود، خواندن این آدم برای ورود به شهید صدر است، هم اکنون تلاش می کنم بخوانم و در پروژه های دانشجویی که در اطرافم هستند، فرصتی را فراهم می کنم که شهید را بخوانیم، بفهمیم و درباره او گفتگو نماییم.
وی نقص خود در پرداختن به وجه سیاسی شهید صدر را پذیرفت و اظهار داشت: این مورد را سخت پذیرفتم، اما بهتر از من هم می توانست انتخاب هایی وجود داشته باشد؛ شاید کسی که صدر را مرور کرده است؛ دیدگاه های خاصی دارد یا علل ویژه ای برای ورود به این نگاهش داشته است، اساسا می توانسته است چیزهای بهتری خلق کند، و این مسأله غیر قابل انکار است.
برادران با انتقاد از اینکه چرا شهید صدر در دانشگاه ها نیست اظهار داشت: همه می دانیم که بسیاری از مسائل ابتدای انقلاب وامدار این شخصیت است اما چرا درباره این فرد صحبت نمی شود؛ این انگیزه من درباره ورود به این مورد بود که می بینم حالا گفتگو می شود، دانشجو می خواند و از من می پرسد، این برای من خوشایند است و می تواند نقطه شروع باشد؛ ادعایی ندارم و دوست دارم که اگر فرصتی باشد این کار را تکمیل تر کنم.
نویسنده کتاب «نا» درباره پرهیز خود از ورود به حاشیه های زندگی شهید صدر گفت: درست یا غلط، استراتژی هر کسی، استراتژی او است و قابل نقد است؛ یکی هم اینکه دنیای امروز کم مطالعه است و موضوعات خاصی مانند این آدم ها دارای اقبال کمتری است، ازاین رو کم گویی و خوش گویی یک استراتژی برای ورود به این دنیا است.
وی تنها حوزویان را هدف این کتاب در نگارش ندانست و اظهار داشت: امروز آدم های پر دغدغه غیر حوزوی برایشان سوال می شود و درباره این دانشمند تحقیق می کنند؛ همین گفتگو درباره این کتاب بسیار مهم است؛ نقدهای جدی بهترین اتفاقات زندگی یک کتاب هستند، به شرط اینکه بی غرض و باب گفتگو باشند؛ یک طرفه نباشند، واقعی و با شواهد باشند و بتوان درباره آنها گفتگو کرد تا راه های اصلاحی را بوجود آورد.
برادران درباره متن نامه ها اظهار نمود: من به سندیت مطالب اعتقاد دارم، ازاین رو متن نامه ها متن نامه است و در آنها دستکاری نکردم و تلاش می کنم که در اسناد ویرایش نشود؛ خوب بود که خود سند هم باشد که در صفحه آرایی صلاح نبود و من همراهی کردم.
نویسنده کتاب «نا» از دریافت نظرات مختلف تشکر کرد و اظهار داشت: برخی برداشت های شاعرانه، پرسشگرانه، عصبانیت های متفاوت دارند که همه این ها به من می گوید که این متن بی لایه نیست، اما امیدوارم که از سطح شاعرانگی عبور شود و اگر این متن سبب شده است که فرد در سطح شاعرانگی بماند امیدوارم بتوانم این را اصلاح کنم.
وی کتاب «نا» را یک باب برای آشنایی با شهید صدر توصیف و اشاره کرد: به متون عربی هم وارد شدم، قصدم نوشتن حداکثر ۱۵۰ صفحه بود. درباره شهید صدر مطالعه می کنم اما هیچ پیشبینی از آینده ندارم که کار دیگری دراین زمینه خواهم داشت یا نه.
برادران از پایش نظرات درباره این کتاب قدردانی کرد و اظهار داشت: امیدوارم این کار پژوهشگاه شهید صدر درباره کتاب های دیگر هم صورت گیرد. جریان نقد در جامعه ما خیلی ضعیف است؛ اگر این اتفاق رخ بدهد، اتفاقات بزرگ تری برای نویسندگان و خوانندگان خواهد افتاد. این نقدها در متن های بعدی نویسندگان تأثیرگذار است.
این مطلب را می پسندید؟
(0)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب