در بزرگداشت جلال ستاری مطرح شد؛
جلال ستاری نخستین متن سیاستگذاری فرهنگی رانوشت
فاضلی، عضو هیات علمی پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی در مراسم بزرگداشت جلال ستاری اظهار داشت: نخستین گزارش یا متنی که ما درباب سیاستگذاری فرهنگی داریم، تألیف استاد جلال ستاری است.
به گزارش بلک بلاگ به نقل از مهر، نشست بزرگداشت «استاد جلال ستاری» با حضور تعدادی از اهالی فرهنگ و هنر، روز گذشته، سه شنبه ۱۹ اسفند ۹۹ با همکاری پژوهشگاه فرهنگ، هنر و ارتباطات و پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری به صورت مجازی برگزار گردید.
در این نشست، هریک از سخنرانان از زاویه ای خاص به توصیف خصائل و آثار استاد جلال ستاری در عرصه فرهنگ و ادب فارسی پرداختند.
در ابتدا محمد میرشکرایی، پژوهشگر و نویسنده ایرانی در رشته مردم شناسی و مطالعات هنر اظهار داشت: استاد جلال ستاری اصالت گیلانی دارند. فارغ التحصیل مدرسه دارالفنون تهران هستند. ایشان برای تحصیل در رشته روانشناسی عازم سوئیس شدند اما هرکز به این رشته بسنده نکردند. نمی دانم استاد را چطور بنامم؛ اسطوره شناس، مردم شناس، مترجم و یا چندین عنوان دیگر. او بیشتر از ۱۰۰ تألیف و ترجمه دارد. استاد درمورد تعدد و گوناگونی عرصه های کاری خود می گویند، «توجه من به همه امورربه خاطر درسی بود که از استادم ژان پیاژه گرفتم». استاد جلال ستاری از میان آثار ادب فارسی، هزارویک شب را سخت دوست می دارد بنابراین از برجسته ترین پژوهشگران هزار و یک شب است. او بیشتر از هر محققی دل به کار هزارویک شب داده و بیشتر از همه نقش زن آن، یعنی شهرزاد را بسیار ارج می نهد. او شهرزاد را نمایش چیرگی عشق و ایمان بر نفرت می داند و شخصیت و هوشمندی شهرزاد را دلیل اصلی کشش او به هزارویک شب عنوان می کند. ایشان هم چنین از معتبرترین صاحب نظران حوزه نمایش هستند. استاد می گوید که رسالت تئاتر، القای اندیشه و بیدارکردن ذهن است.
سپس نعمت الله فاضلی، نویسنده و عضو هیئت علمی پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی اضافه کرد: در جلد اول کتاب «چشم اندازهای فرهنگی معاصر ایران» که به ۱۳ اندیشمند ایرانی پرداخته شده، نخستین ادیشمند بزرگ، استاد جلال ستاری ست که به آن پرداخته ام. صحبت درباره استاد از جهاتی بسیار دشوار است چون استاد نه فقط مترجم و یا نویسنده، بلکه از کنشگران بزرگ فرهنگ در تاریخ معاصر ایران هستند که چون میزان ترجمه ها و تألیفات استاد زیاد بوده، نقش کنشگری ایشان بسیار کمتر دیده شده است. استاد ستاری از پیش از انقلاب یعنی از دهه ۱۳۴۰ به بعد، یکی از کارگزاران فرهنگ بوده و به همین دلیل، تجربه موثری درباره نقش نهادی فرهنگ در ایران دارد. نخستین گزارش یا متنی که ما درباب سیاستگذاری فرهنگی داریم، تألیف استاد جلال ستاری است و بعدها او گزارشات گوناگونی منتشر نمود مثل در قلمرو فرهنگ، قدرت فرهنگ و.... در سال ۱۳۷۹ هم کتاب پرارزش «در بی دولتی فرهنگ» را نوشت که این کتاب بخشی از نگرش ویژه ایشان به نحوه تولید فرهنگ در ایران معاصر است. ایشان ازجمله افرادی بود که به این باور رسیده بود که ما نمی توانیم نقش حکومت را در شکل گیری و پویایی و تغییر فرهنگ را نادیده بگیریم. او از نخستین نظریه پردازان ما در این حوزه هستند. او سهمی مانند آندره مالرو در زمان ژنرال دوگل در فرانسه در ایران داشت به علت آن جایگاه خاصی که برای نظریه پردازی در حوزه فرهنگ درنظر می گرفت. این نظریه در پشت تمام کارهای استاد وجود دارد. او کارمندی نبود که به علت شغل، درگیر فرهنگ شود. وی در تمام کارهایش، «فرهنگ یعنی گفتگو» را مطرح می کند. کل زندگی او نمادی از ایده گفتگوست. حتی در کارهای تاریخی که گفتگوی میان میراث تاریخی با ایران معاصر را پیش می کشد. او برپایه نظریه گفتگوی فرهنگی، تلاش می کند بین هنرمندان، نظریه پردازان و نخبگان جامعه بین عرصه سیاست با توده مردم گفتگو ایجاد نماید. یکی از معدود روایت ها در پاسخ به پرسش مهم «ایران چیست؟»، روایت استاد جلال ستاری ست. بدون تردید من استاد را نظریه پردازی اصیل می دانم و اگر بخواهیم یک نمونه آرمانی از انسان ایرانی آینده، معرفی نماییم، آن نمونه استاد جلال ستاری ست.
پوپک عظیم پور، نویسنده و پژوهشگر، دیگر سخنران این مراسم افزود: سیمای استاد جلال ستاری از خلال آثار او پیداست. سیمای بزرگ مردی در ساحت فرهنگ، مردی که چندساحتی ست. باید او را این گونه وصف کرد؛ او یک نظریه پرداز است، او اسطوره شناس است، او مردم شناس است، او به واسطه ترجمه ها و پژوهش هایش، به هنر نمایش بیشتر از اهالی نمایش احاطه دارد و شاید بتوان گفت اصیل ترین منابع نمایشی، با احترام زیاد به اساتید و محققین این عرصه، به ایشان اختصاص دارد. در این حوزه میتوان از «آیین و اسطوره»، «پرده داری و شبیه سازی»، «تقلید و تماشا»، «جامعه شناسی تئاتر» و چندین آثار دیگر نام برد. اصلاً نمی توان بدون نام جناب جلال ستاری، وارد خیلی از مقولات شد. برای من بسیار پرارزش است درک این بزرگ مرد فرهنگی که صاحل نظریه گفتگوی فرهنگی هم هست. برای شناخت بهتر فرهنگ، می بایست از اسطوره و قصه آغاز کرد تا به حوزه های ادبی دیگر رسید. برای شناخت روحیات یک فرهنگ، باید به سراغ قصه ها رفت. عالیجناب ستاری، شاید قصه گوی ایرام معاصر ماست در زمانی که ما شاید گرفتار غفلت زدگی و یا در هیجان غرب زدگی در مقابل «ایسم» های مختلف غربی میخکوب شده بودیم، استاد جلال ستاری پژوهش در باب قصه اصحاب کهف، قصه یونس و ماهی، شیخ صنعان و دختر ترسا، قصه سلیمان و بلقیس گفتگوی شهرزاد و شهریار و... انجام می دهند و بار سنگین مطالعات بین رشته ای را که می بایست اهالی آن رشته ها در زمینه های مختلف اسطوره شناسی، تئاتر و ادبیات به دوش میکشیدند، یک تنه به دوش کشیدند. ای کاش من قریحه شاعری داشتم و برای بندبند انگشتان استاد جلال ستاری، برای تک تک سلول های وجودی او شعر می سرودم تا از راه واژگان می توانستم در مقابل ایشان، ادای دین کنم. عالیجناب ستاری مردی هستند از جنس اسطوره و برای قرون متمادی در آثارشان، مانا و جاوید خواهند ماند.
محمدحسین ناصربخت، پژوهشگر حوزه هنر اظهار داشت: استاد جلال ستاری از برجسته ترین مترجمان، اطوره شناسان و پژوهشگران ایران هستند که بیشتر از ۱۰۰ و اندی کتاب، تألیف و ترجمه دارند که این خود، نشان از جایگاه پراهمیت ایشان در عرصه های علم و ادب و هنر دارد. فرهنگ و ادب و هنر ایران، مرهون تلاش۲های استاد جلال ستاری ست. دکتر جلال ستاری، در شناساندن خیلی از شاخه های دانش و علوم جدید و اندیش های اسطوره شناسان و بخصوص در عرصه نمایش، کاری عظیم را به ثمر رساندند و در این حوزه ها پیشتار بودند به صورتی که باعث آشنایی ایرانی ها با این حوزه ها شدند. ایشان با نگارش مقاله های خود در عرصه نمایش و هم چنین ترجمه های مختلف در زمینه تئاتر، به شکلی چراغ راه نسل نوجوی تئاتر در ایران بودند. تئاتر از نظر دکتر جلال ستاری، خلاقیت زیبایی شناختی هدفمندی برای تصور فضای خودجوشی و آزادی ست و شاید بنابراین بخش زیادی از تألیفات و ترجمه های ایشان، به تئاتر اختصاص یافته است. اهمیت تئاتر برای استاد ستاری به میزانی ست که حتی در بعضی تألیفات دیگر ایشان که درباره موضوعات دیگر است، به تئاتر اشاره می کند. شاید با قطعیت بتوان گفت ماندگارترین و تأثیرگذارترین اثر دکتر ستاری در این حوزه ها، ترجمه کتاب جامعه شناسی تئاتر اثر ژان دووینیو است که راهنمای خیلی از رساله ها و چراغ راه اساتید و دانشجویان بوده است. آثار دیگر استاد هم در شناسایی ادبیات هنر و اندیشه ایرانی ها به جهانیان، بسیار تأثیرگذار هستند. زبان قاصر است در بیان عظمت کارهایی که استاد ستاری در تمام طول زندگی خود کرده اند و این همه کار انجام نمی شد اگر دکتر جلال ستاری، زندگی پربار خویش را وقف عرصه فرهنگ و هنر نمی کردند.
داوود فتحعلی بیگی، بازیگر و کارگردان تئاتر بیان نمود: سخن گفتن درمورد استاد جلال ستاری با آن وسعت اندیشه و مطالعات گسترده و آثار و تألیفات زیاد، مطمئناً کار هر کسی نیست. آشنایی من با دکتر ستاری در شروع به صورت دورادور صورت گرفت. به این صورت که یادداشت های خویش را که درباره تعزیه و نمایش می نوشتم، از راه واسطه به ایشان می فرستادم تا اعلام نظر کنند. بعد از مدت ها افتخار این آشنایی حضوری فراهم گردید و کم وبیش این سعادت را داشتم که از محضر استاد کسب فیض کنم. البته من تلاش می کردم در محضر ایشان اظهارنظر نکنم چون از اینکه چیزی را اشتباه بگویم، می ترسیدم. وقتی جلسه ای با مبحث فرهنگ برگزار می شد، ایشان با بیشتر از ۲۰۰ اسم و عنوان و کتاب و ترجمه از آن یاد می کردند. این وسعت اطلاعات و این همه حافظه قوی، ما را وادار می کرد که بیشتر شنونده باشیم تا گوینده. یکی از نکات جالب استاد، روش تحقیق او بود. همواره در آثار ایشان، ارجاعات گوناگونی می دیدم که برایم سوال بود که چطور ایشان موضوعی را مثلا با عنوان سیمای زن در فرهنگ ایران انتخاب و در آن هم از بهاء ولد هم از جامی و هم از دیگران، ارجاع آورده است که گاه این ارجاعات سر به چندین مرجع و منبع می زد. همیشه برایم سوال بود که ایشان با چه روشی توانسته این همه اطلاعات را کسب کند تا اینکه متوجه شدم حضرت استاد، هر کتاب را که مطالعه می کرده، از لابه لای ارجاعات کتابی که در دست داشته، کتاب هایی را پیدا و یادداشت می کرده تا بعداً به آن کتاب ها رجوع کند. درواقع هر کتاب، زمینه ساز مطالعه دیگری می شد. این گستردگی به جایی رسید که ایشان چند ده هزار کتاب را مطالعه کردند و اینجا بود که فهمیدم وسعت مطالعاتی و مباحثی که حضرت استاد روی آنها کار کرده بود، چقدر است. جالب اینجاست که بخش هایی از یادداشت های استاد هنوز به حالت کتاب درنیامده و متأسفانه بیماری و کهولت سن، به استاد اجازه نمی دهد که کتاب ارزشمند دیگری را به جامعه فرهنگ و هنر ما عرضه کنند. استاد جلال استاری نمونه ای از غیرت فرهنگی و حمیت ملی هستند و همه مشکلات را تحمل کردند تا بتوانند آثار گرانقدری را برای فرهنگ و هنر این جامعه به وجود بیاورند که این آثار برای سالهای طولانی خواهد توانست چراغ راه پژوهشگران این عرصه باشد.
سید محمد بهشتی، عضو پیوستهٔ فرهنگستان هنر سپس اظهار داشت: در دو قرن اخیر یعنی از آغاز قرن ۱۸ م به بعد، یک تلاش بسیار زیادی برای اسطوره زدایی شد با این تعبیر که اسطوره ها حرف های بی مفهوم هستند. بعدها عده ای پیدا شدند که مخالف این نظر بودند و اسطوره ها را رمزگشایی کردند. افرادی مثل فروید که اسطوره ها را به ضمیر ناخودآگاه برمی گرداندند و به احوالات انسان رجوع می کردند. اسطوره، زبان رمزگذاری شده ای ست که کسانی باید آن رمزها را بگشایند. در تاریخ امکان دارد چیزهایی باشد که به درد ما نخورد اما در اسطوره، چیزی نیست که به درد ما نخورد. تاریخ، سرگذشت ماست ولی اسطوره، سرنوشت ماست. بنابراین اسطوره جوهره تاریخ است. هر جامعه و هر فرهنگی، چهره ای دارد که این چهره، مسطور است. ما بیشتر، احوالات جامعه را می شناسیم و از چیستی آن بی خبر هستیم. مطالعات تاریخی فرهنگی به ویژه اسطوره شناسی، این کار را می کنند. اسطوره ها وقتی رمزگشایی می شوند، حاوی حقیقت عریان تری هستند که گذشتگان هم پی به اهمیت این رمزگشایی برده بودند. از این نظر کسانی که به رمزگشایی اسطوره ها می پردازند، بسیار اهمیت دارند. درواقع برای جامعه، چیستی آنرا بیان می کنند مثل کاری که شاهنامه می کند. بنابراین اینجاست که اهمیت استاد ستاری، اهمیت مضاعفی می شود. جناب استاد ستاری بسیار مسئولانه این کار را انجام دادند. کاری نبود که ایشان جسته و گریخته سراغ آن بروند بلکه بسیار خلاقانه و پرکار به آن پرداختند. اسطوره ها جایی در آگاهی جامعه دارند و کمتر کسی به آنها می پردازد. بنابراین باید قدر جناب استاد را دانست. یکی از ابتلائات جامعه معاصر ما، نسیان فرهنگی ست. باطل السحر نسیان فرهنگی، یادآوری ست و یکی از حوزه هایی که می تواند یادآوری کند، همین حوزه است که کمک می نماید جامعه از تاریکی بیرون بیاید و به روشنایی برسد. امید است که محققان دیگر بتوانند راه استاد ستاری را مثل ایشان، انقدر مسئولانه ادامه دهند.
در پایان، سید احمد محیط طباطبایی، اردشیر صالح پور و افشین نادری هم در تکریم مقام جلال ستاری صحبت کردند و به عرضه نظرات خود پرداختند.
این مطلب را می پسندید؟
(0)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب